«ԱԼԻՔ», Կ. Դ. – Հայոց Ցեղասպանութեան իրողութիւնը միջազգային բեմում հնչեղ դարձնելու նպատակով անհրաժեշտ է իւրաքանչիւր երկրում, հասարակութեան լայն խաւերին իրազեկ դարձնելը: Այդ անհրաժեշտութիւնից ելնելով, տարիներ է, ինչ Թեհրանում Հայկական հարցերի ուսումնասիրութեան կենտրոնը («ՀՈՒՍԿ») նախաձեռնում է միջոցառում ոչ-հայ լսարանի համար: Երէկ՝ ապրիլի 27-ի երեկոյեան «Արարատ» մարզաւանի «Վաչիկ Ղարաբէգեան» սրահում Իրանի պետական հիմնով մեկնարկեց նմանօրինակ միջոցառում՝ «Ցեղասպանութիւնը եւ ծայրայեղականութիւնը Հայաստանից-Սիրիա» խորագրով:
Կազմակերպիչ յանձնախմբի անունից Իսիկ Իւնանէսեանը բացման խօսքի ընդմիջից պատմական բացատրութիւններ փոխանցեց Հայոց Ցեղասպանութեան իրողութեան, համշէնների Թուրքիայի կողմից իրականացւող մշակութային կոթողների ոչնչացման, շարունակւող խեղաթիւրման քաղաքականութեան, քուրդերի, թուրք այլախոհների, ալաւիների, ասորիների դէմ իրականացած սպանութիւններին, իսկ ներկայում Սիրիայում ու տարածաշրջանում Թուրքիայի խափանարար եւ զաւթողական քայլերի մասին:
Միջոցառումը յագեցած էր բանախօսական ելոյթներով: Հրաւիրւեց արտայայտւելու Իրանում Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Արտաշէս Թումանեանը:
Նա իր ելոյթի ընթացքում կենտրոնացաւ Հայոց Ցեղասպանութեան քաղաքական եւ բարոյական կողմերի վրայ, ներկայացնելով Հայաստանի պետական դիրքորոշումը եւ պետութեան վերաբերմունքը:
«Թէեւ միջազգային քաղաքականութեան եւ երկրների արտաքին քաղաքականութեան մէջ բարոյականութիւնը շատ յաճախ երկրորդական դեր է կատարում, բայց ես կարծում եմ, որ բարոյական կողմը աւելի կարեւոր է, որովհետեւ բարոյական կողմի հիմքում դրւած է ճշմարտութիւնը եւ ոչ թէ քաղաքական նպատակայարմարութիւնը, սակայն նպատակ չունենք այդ երկուսը իրար հետ հակադրել եւ ճիշտ ենք անում, որ երկրներին այդ սկզբունքով բարեկամների ու ոչ-բարեկամների չենք բաժանում:
Մեզ համար կարեւոր է Իրանի պետութեան վերաբերմունքը այս հարցով, թէեւ Իրանը պետականօրէն չի ճանաչել Ցեղասպանութիւնը, բայց դա չի նշանակում, որ մենք բարեկամական յարաբերութիւնների մէջ չենք»,- նշեց դեսպանը:
Օրւայ՝ որպէս բանախօս հրաւիրւեց արտայայտւելու Երեւանի Պետական համալսարանի Իրանագիտութեան ամբիոնի ռեկտոր Վարդան Ոսկանեանը: Պարսկերէնով արտասանած իր ելոյթի ընթացքում բանախօսը նշեց. «Հայոց Ցեղասպանութիւնը աղէտ էր ողջ Մերձաւոր Արեւելքում: Երբ անդրադառնում ենք Հայոց Ցեղասպանութեանը, ընդհանրապէս պէտք է անրդադառնալ Թուրքիայի եւ Օսմանեան կայսրութեան ցեղասպան քաղաքականութեանը, որը պատմութեան էջերում բազմիցս ցեղասպանութիւններ է գրանցել»: Բանախօսը կարեւորութեամբ անդրադարձաւ շիա ալաւիների կոտորածներին, ի մասնաւորի՝ 1937-1939 թւականներին Դերսիմում իրականացւած ջարդերին:
Նա նշեց, որ տարբեր երկրներում շարունակւում է Թուրքիայի ցեղասպանական քաղաքականութիւնը, ի մասնաւորի Մերձաւոր Արեւելքում եւ յատկապէս Սիրիայում, ուր հովանաւորելով ԴԱԷՇ-ին՝ կրկին կոտորածի են ենթարկում ալաւիներին:
Նա նաեւ անդրադարձաւ Ադրբեջանի կողմից իրականացւող նմանօրինակ քաղաքականութեանը, ի մասնաւորի Նարդարան քաղաքում:
Բանախօսը վերջում նշեց, որ Իրանը աշխարհի ու տարածաշրջանի այն մեծագոյն երկրներից է, որի քաղաքականութիւնը հիմնաւորւած է բարոյականութեան վրայ եւ յոյս յայտնեց, որ հեռու քաղաքական պրագմատիզմից, Իրանը եւս որպէս եղբայր երկիր կընդունի Հայոց Ցեղասպանութիւնը:
Միջոցառմանը ելոյթ ունեցաւ նաեւ Իսլ. խորհրդարանում Սպահանի եւ հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանը: Նա նշեց, որ հայ ժողովրդի համար յոյժ կարեւոր է Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցով Իրանի Իսլ. Հանրապետութեան, Իրանի սիրելի ժողովրդի դերը եւ աւելացրեց, որ այդ ակնկալիքը ակունք է առնում Իրանի վսեմ քաղաքակրթութիւնից, իսկ մի մասն էլ Իրանի որդեգրած քաղաքականութիւնից: Նա անդրադարձաւ Թուրքիայում տարբեր ժամանակաշրջաններում իրականացւած ցեղասպանութիւններին, ինչպէս ասորիների, քուրդերի ցեղասպանութեանը եւ աւելացրեց, որ ելնելով Իրանի որդեգրած գաղափարախօսութիւնից, ակնկալւում է Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը:
Վերջին բանախօսը Հայաստանում Իրանի ժամանակի դեսպան Ֆարհադ Քոլէյնին էր: Նա ներկայացնելով իր անձնական տեսակէտները նշեց, որ Իրանը ելնելով իր պատմական քաղաքականութիւնից եւ բարոյական հիմունքներից, երբեք անտարբեր չի եղել իրաւազրկւած ժողովուրդների թափւած արեան նկատմամբ, եւ աւելացրեց, որ այսօր Հայաստանը հէնց այնպէս չի համարւում Իրանի լաւագոյն բարեկամը, եւ հէնց այնպէս չէ, որ Հայաստանի լաւագոյն բարեկամը եւս Իսլամական Իրանն է:
Բանախօսների ելոյթներից առաջ ցուցադրւում էր փաստա-վաւերագրական տեսաֆիլմեր:
Վերջում երգերի յաջող կատարմամբ ելոյթ ունեցաւ «Հայ կին» միութեան կից «Անահիտ» միութեան «Զւարթնոց» երգչախումբը՝ ղեկավարութեամբ Էդիկ Թամրազեանի:
Միջոցառմանը ներկայ էին՝ Իսլ. խորհրդարանում ասորիների պատգամաւոր Բէթ Քոլիան, Էստոնիայի պատւոյ հիւպատոս Արմէն Մութաֆեանը, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Վիգէն Բաղումեանը, «Ալիք» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիրը եւ մեծ թւով իրանցի մտաւորականներ:
مراسم صدو یکمین سالگرد نسل کشی ارمنیان برای فارسی زبانان ایرانی برگزار شد.
گروه مطالعات سیاسی موسسه ترجمه و تحقیق هور
چهارشنبه مورخ 27 اردیبهشت ماه 1395،مراسم صدو یکمین سالگرد نسل کشی ارمنیان تحت عنوان «نسل کشی و افراطی گری از ارمنستان تا سوریه» با همت موسسه ترجمه و تحقیق هور و با حضور جمع کثیری از ایرانیان فارسی زبان در سالن اجتماعات باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات تهران برگزار گردید.
در این مراسم،علاوه بر جمع کثیری از اندیشمندان،مورخین، فعالین سیاسی و اجتماعی،آرتاشس تومانیان سفیر جمهوری ارمنستان در ایران،روبرت بگلریان نماینده ارمنیان اصفهان و جنوب کشور،یوناتن بیت کلیا،،نماینده آشوریان،فرهاد کلینی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان،آرمن موتافیان،سفیر افتخاری جمهوری استونی در ایران،آقای تقوی مسئول امور اقلیت ها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز حضور داشتند.
در ابتدای مراسم و پس از پخش سرود جمهوری اسلامی ایران ،ایساک یونانسیان عضو هیئت مدیره موسسه ترجمه و تحقیق هور ضمن خوشامد گویی به حضار در سخنانی گفت:
سال 2016میلادی برابر با 1395خورشیدی، مصادف شد، با صدو یکمین سالگرد کشتارهای ارمنیان در سرزمین های باستانی و 2700 ساله خود که امروز آناتولی شرقی نامیده می شود که ما ارمنیان و همچنین بسیاری از کشورها و نهاد های بین المللی بر طبق تعریف مصوب سال 1948، سازمان ملل متحد از آن کشتار ها به عنوان نخستین نسل کشی قرن بیستم یاد می کنیم.
در کنار نسل کشی فیزیکی که منجرب به نابودی دو سوم جمعیت ارمنیان شد، مباحثی نیز از سوی ارمنیان و ارمنستان در دادگاه ها و مجامع بین المللی در حال پیگیری است که در هیاهوی شناسایی رسمی نسل کشی از سوی کشورها و نهاد های بین المللی کمتر به آن ها پرداخته شده و تحت عنوان پیامدهای حاصل از نسل کشی و یا به عبارتی نسل کشی فرهنگی بررسی می شود.نسل کشی ای که طی آن سرزمین های آبا و اجدادی ، تمام گنجینه باستانی،پیشینه فرهنگی و اموال و دارائی های آنها نیز به دست حکومت های بعدی ترکیه به تاراج و یغما برده شد.گنجینه ای که نه تنها متعلق به ارمنیان بود بلکه جزئی از میراث با ارزش بشری نیز به حساب می آمد.
یونانسیان در ادامه با بر شمردن فهرستی از اموال و دارائی های مصادره شده از سوی حکومت عثمانی گفت:
با یک برآورد ساده که در سال 1921م،و در جریان کنفرانس صلح پاریس صورت گرفت مشخص شد که املاک بسیاری شامل کلیساها،مدارس ،منازل مسکونی،شرکت ها وغیره با ارزش تقریبی 326 میلیارد دلار امروز از ارمنیان سلب مالکیت و مصادره شده است.
یونانسیان همچنین به دیگر پیامد های حاصل از نسل کشی نظیر،انتقال اجباری کودکان یتیم شده به خانواده های ترک و کرد اشاره کرده و گفت :
در جریان نسل کشی ارمنیان، کودکان بسیاری نیز جان خود را از دست دادند و عده ای نیز که جان سالم بدر بردند اما نتوانستند از ترکیه فرار کنند، بزور مجبور به ترک دیانت شده و بعنوان برده و کلفت به خانواده های ترک و کرد فروخته شدند.امروزه و طبق نوشته های مورخین ترک بیش از 37000 خانوار از این نوع ارمنیان در ترکیه موجودند که به آن ها ارمنیان پنهان یا کریپتو گفته می شود.
یونانسیان در خصوص بی توجهی جامعه جهانی و بی پاسخ ماندن جنایات ترکیه گفت:
بی توجهی و بی پاسخ ماندن آن جنایات دیروز است که سبب شد در سال 1937م، دولت مصطفی کمال آتاتورک کشتارهای شیعیان،علویان،کردها و ارمنیان شهر درسیم را پایه ریزی کرده و بعدها نیز قبرس شمالی را متصرف شود. و امروز نیز کشتار کردها را با تکیه بر همان ادعاهای واهی گذشته به اوج رساند.در کنار همه این موارد نمی توان نقش ترکیه و حمایت های آن از گروه های افراطی چون داعش در کشتار مردم بی دفاع سوریه و حمایت علنی از تجاوزات برادر ناتنی خود یعنی جمهوری آذربایجان بر علیه مردم رنج دیده قره باغ را نادیده گرفت.همه این ها در حالیست که ترکیه عضو ناتو و گروه میانجی گر مینسک نیز می باشد.
ما باور داریم که محكوم نمودن اولين نسل كشى ارتكابى در قرن بيستم توسط کشورهای متمدن امروزی و پذیرش آن از سوی ترکیه تنها عامل بازدارنده از تكرار جنايات مشابه در تاریخ خواهد بود.مورد آلمان و ژاپن بهترین مصداق این ادعا است زیرا مجازات این دو کشور به عنوان جنایت کاران جنگی، باعث شد تا دیگر دیوانه ای نژادپرست همچون هیتلر به صحنۀ سیاسی این کشورها باز نگردند و ما جنایات تازه ای را شاهد نباشیم.
چه بهتر که این مجازات ها یکسان می بود و قوی و ضعیف نمی شناخت چنانکه اگر جهان بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی را محکوم و مجازات می نمود، ما دیگر شاهد مداخلات نظامی و سیاسی ایالات متحدۀ آمریکا در کره، ویتنام، پاناما، عراق و سایر کشورها نمی شدیم و اگر جهان کشتار صبرا و شتیلا را محکوم و مجازات می کرد بستر مطلوب برای کشتار فلسطینیان غزه برای اسرائیل فراهم نمی آمد.
از این روست که ما ارمنیان که این مصیبت را با پوست و استخوان خود لمس کرده ایم اصرار داریم این جنایات به رسمیت شناخته شود،و اصرار داریم که نسل جوان امروز ترکیه با تاریخ خود روبرو شده تا خدایی ناکرده ما فرداها شاهد جلادانی چون طلعت،انور و جمال پاشا ها نباشیم.
یونانسیان با اشاره به سخنان روشنفکر ترک در خصوص عذرخواهی ترکیه و روبرو شدن با تاریخ گفت:
به قول آیهان آکتار مورخ ترک و استاد دانشگاه بیلگی استانبول ،روبرو شدن با تاریخ و عذرخواهی کردن مانند آن چیزی است که ویلی برانت صدر اعظم آلمان غربی در سال 1970 انجام داد وی در مقابل بنای یادبود هولوکاست زانو زد و عذرخواهی کرد. این است عذرخواهی کردن نه آن چیزی که آقای اردوغان انجام می دهد او روز 24 اوریل را روز دردهای مشترک دو ملت ارمنی و ترک می نامد در حالیکه در همان روز بجای اینکه مانند ارمنیان یاد و خاطره قربانیان به اصطلاح کشته شده عثمانی را گرامی بدارد ، مراسم مضحک پیروزی در نبرد گالیپولی را جشن می گیرد پیروزی در نبردی که اتفاقا قهرمانش نیز یک ارمنی به نام سرکیس توروسیان بود که بعد ها او و تمام خانواده اش نیز به دست حکومت عثمانی کشته شدند.
یونانسیان در انتها گفت: ما ارمنیان معتقدیم، نخستین گام جهت زدودن این خاطرات بد و حرکت به سوی آینده ای بهتر، چنین اقدامی از سوی سران امروزی ترکیه را می طلبد.
آرتاشس تومانیان سفیر جمهوری ارمنستان در ایران دومین سخنران مراسم بود که پشت تریبون قرار گرفت و در سخنانی کوتاه گفت:
از آنجایی که در این جمع نمایندگان محترم مجلس و قشر متفکر و روشنفکر ایرانی حضور دارند مناسب می بینم سیاست جمهوری ارمنستان در قبال نسل کشی ارمنیان را تشریح کنم.در سال های دور مسئله نسل کشی ارمنیان جزئی از سیاست های خارجی جمهوری ارمنستان محسوب نمی شد اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری ارمنستان ،این مسئله جزء اولین اولویت سیاست خارجی ما قرار گرفته است و ما این مسئله را از دو جنبه سیاسی و اخلاقی پیگیری می کنیم.
هرچند امروز مسائل انسانی و اخلاقی جزء اولویت های نخست کشورهای جهان و مجامع بین المللی قرار نمی گیرد، اما چون واقعیت ها در مسائل انسانی و اخلاقی نهفته است نمی توان آن را نادیده انگاشت.از این رو ما این دو جنبه را در برخورد با مسئله نسل کشی ارمنیان در یک مجموعه بررسی و دنبال می کنیم.
ما در خصوص شناسایی نسل کشی ارمنیان از سوی کشورها ،هیچگاه ملت ها و دولت ها را به دو دسته دوست و غیر دوست طبقه بندی نمی کنیم واگر بخواهم با شما صادق باشم نمی توانم بگویم چون جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی نسل کشی ارمنیان را نپذیرفته پس جزء دسته غیر دوست قرار دارد، بلکه بر عکس ما دارای روابط بسیار عمیق و دوستانه با جمهوری اسلامی ایران هستیم. هرچند خواسته قلبی ما است که چنانچه مصلحت باشد، ایران نیز این واقعه را به رسمیت شناخته و جامعه ایران با واقعیت ها آشنا شده و با ارمنیان همدردی نمایند.
آرتاشس تومانیان در خصوص برخورد ارمنیان با مردم و ملت ترکیه گفت:
ما با مردم و ملت ترکیه هیچ خصومتی نداریم زیرا شاهدیم که افکار عمومی ترکیه نسبت به قبل تغییرات بسیاری داشته و امروز برخوردشان با مسئله نسل کشی ارمنیان متفاوت از گذشته است، من باور دارم که روزی جامعه ترکیه واکنش مناسبی به این واقعیت ها خواهد داشت.
سیاست جمهوری ارمنستان در برخورد با مسئله نسل کشی ارمنیان واضح و روشن است و ما تنها خواهان اجرای عدالت از دست رفته خود می باشیم.
آرتاشس تومانیان در انتها گفت:
من به عنوان نمایندة جمهوری ارمنستان در ایران خوشحال خواهم بود که دیدگاه و نظرات متفکرین و روشنفکران ایرانی را در روش اتخاصی ما در تشریح و نشان دادن مسئله نسل کشی ارمنیان جویا شوم زیرا من همیشه این پرسش را از خود می پرسم که آیا ما روش مناسبی جهت برخورد با این مسئله در پیش گرفته ایم یا خیر.
وارطان وسکانیان رئیس کرسی ایران شناسی دانشگاه ایروان که از سوی موسسه ترجمه و تحقیق هور به این مراسم دعوت شده بود سخنران اصلی مراسم بود که پشت تریبون قرار گرفت و در سخنانی گفت:
نسل کشی ارمنیان فاجعه ای نیست که تنها گریبانگیر ارمنیان شده باشد بلکه در زمان خود بافت خاورمیانه را نیز تغییر داد و تا به امروز نیز از طرق مختلف در جریان است.ما وقتی از نسل کشی ارمنیان سخن می گوییم، باید سیاست های نسل کشانه حکومت عثمانی و بعدها جمهوری ترکیه را موازی با آن بررسی نماییم.زیرا ماهیت امپراتوری عثمانی بر پایه این سیاست استوار بوده و گریبان دیگر اقلیت های ساکن در امپراتوری عثمانی یعنی سایر مسیحیان و همچنین شیعیان را نیز گرفت.
باید گفت که بافت جامعه عثمانی و بعدها ترکیه نوین تنها از اکثریت سنی و ترک تشکیل نشده است و تقریباً بیست درصد جامعه ترکیه امروزی پیرو دیگر مذاهب چون شیعه می باشند که به علویان شهرت دارند.
وسکانیان با اشاره به قتل عام کردها،علوی ها،زازاها و ارمنیان شهر درسیم گفت:
مابین سال های 1937-1939 ما شاهد کشتار علوی ها ،زازاها،کردها در کنار ارمنیان شهر درسیم ترکیه بودیم که بزرگترین کشتار پس از نسل کشی 1915 ارمنیان محسوب شده و ادامه همان سیاست های نسل کشانه امپراتوری عثمانی بود که توسط حکومت مداران ترکیه نوین به اجرا گذاشته شد و متأسفانه تا به امروز نیز ادامه دارد.
به عنوان مثال اگر ما به حوادث چند سال گذشته سوریه و نقشی که ترکیه در حمایت از گروه های تروریستی و تکفیری در آن کشور انجام می دهد نگاه کنیم، باز همان سیاست ها را شاهد خواهیم بود،یعنی هدف قرار دادن یک گروه از اقوام یعنی علویان سوریه.
در ادامه سخنرانی، وارطان وسکانیان به سیاست های جمهوری آذربایجان در منطقه اشاره کرده و گفت:
در کنار ترکیه کشور دیگری نیز وجود دارد که سیاست هایش بی شباهت با ترکیه نیست و عیناً سیاست های ترکیه را در منطقه دنبال می کند.جمهوری آذربایجان با این که یک کشور شیعی مذهب است اما رفتاری کاملاً متضاد در برخورد با شیعیان کشورش در پیش گرفته و بیشتر رفتاری را برگزیده که ما از ترکیه و عربستان سعودی شاهد هستیم.
حوادث چند ماه گذشته شهر نارداران جمهوری آذربایجان که هجوم ارتش آن کشور به مراسم عزداری عاشورا و دستگیری و کشتار روحانیان شیعه را در پی داشت مصداق بارزی از سیاست های دوگانه و گاه عجیب آن کشور می باشد.
وارطان وسکانیان در انتها به سیاست جمهوری اسلامی ایران در قبال مسئله نسل کشی اشاره کرده و گفت:
جای بس خوشحالی است که روشنفکران و ملت بزرگ ایران موضع بسیار واضح و روشنی در خصوص این وقایع دارند و بعید می دانم قشر دانشگاهی و متفکران ایرانی این فاجعه را انکار کنند،البته تنها عدم انکار آن کافی نیست واز آنجا که سیاست های جمهوری اسلامی ایران بر پایه معنویات و ارزش های انسانی استوار شده و ما ارمنیان و جامعه ارمنستان، ایران و مردمش را چون بردار و دوست گرامی می داریم،لذا به عنوان یک برادر، تقاضا داریم چنانچه مقدور باشد، ایران نیز چون دیگر کشورها، مصالح سیاسی و اقتصادی را کنار گذاشته و بر پایه اخلاقیات و ارزش های والای انسانی فاجعه نسل کشی ارمنیان را به رسمیت بشناسد،تا خدایی نکرده ما دیگر شاهد چنین وقایعی نباشیم.
روبرت بگلریان نماینده ارمنیان اصفهان و جنوب کشور در مجلس شورای اسلامی دیگر سخنران مراسم بود که پیام خود را در خصوص صدو یکمین سالگرد نسل کشی ارمنیان قرائت کرد، بگلریان گفت:
امروزه نقش جمهوری اسلامی ایران و جامعه ایرانی در قبال مسئله نسل کشی ارمنیان و ماهیت رفتار نظام جمهوری اسلامی در پذیرش این واقعه بیش از پیش برای ارمنیان اهمیت پیدا کرده است و این علت خاصی دارد که بخشی از آن طبیعتأ به دلیل وجود فلسفه و تمدن والای ایران و ایرانی است و بخش دیگر به سیاست های ابراز شده جمهوری اسلامی در اسنادی چون قانون اساسی بر می گردد، از این رو است که نگاه عملی مقامات جمهوری اسلامی ایران و دولت های ادواری کشور نسبت به چگونگی طرح موضوع از نکات قبل توجه ارمنیان می باشد.
ما می دانیم که ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران برخلاف دیگر کشورها به نحوی نیست که بیاید و لایحه ای در محکومیت نسل کشی ارمنیان به تصویب برساند.اما چون این نسل کشی تنها مختص به ارمنیان نبوده بلکه دیگر اقوام چون آشوریان،یونانی ها را نیز در برگرفته است لازم است توجه بیشتری به آن مبذول شود.همانطور که سال گذشته جمهوری ارمنستان نسل کشی آشوری ها را به رسمیت شناخت.
اقداماتی که ترکیه در منطقه انجام می دهد با آنچه شخص اردوغان اعلام می کنند بسیار متفاوت بوده و خود نشان دهندة این واقعیت است که بار تاریخی گذشته و بار اندیشه های پان ترکیسم چنان ریشه ای بر سیاست های ترکیه دوانیده که جنبه هویتی به خود گرفته است.
بگلریان در ادامه گفت:
وزن ژئوپلیتیکی که ایران امروز دارد با چهل سال گذشته بسیار متفاوت است و این حاصل دیدگاه های ایدئولوژیک و ارزشی و اخلاقی سازندة مقامات نظام است که توانسته اقوام ایرانی را زیر یک پرچم گرد آورده و یکپارچگی خود را حفظ کند در حالی که ترکیه از چنین وزنی برخوردار نبوده و نه تنها از لحاظ اخلاقی هیچ پیشرفتی نداشته بلکه ارزش های خود را با درو کردن ارزش های انسانی دیگر ملل گره زده است.
روبرت بگلریان در خصوص شناسایی نسل کشی ارمنیان از سوی جمهوری اسلامی ایران گفت:
ما ارمنیان ارزش و وزن بسیاری برای ایران به عنوان یک همسایه قدرتمند ترکیه قائل هستیم و مصلحت های سیاسی،اقتصادی موجود را نیز خوب می فهمیم اما نباید فراموش کنیم که دوستان و همسایگان نیز می توانند از سیاست های یکدیگر انتقاد کنند،اگر ما امروز شاهد جنگ های نیابتی با حضور داعش و حمایت های ترکیه هستیم شاید در آینده نیز شاهد نسل کشی های نیابتی باشیم،که متأسفانه آثار آن قابل رویت است.از این رو فکر می کنم جمهوری اسلامی ایران با تمام رویکرد سازنده و محبتی که نسبت به جامعه ارمنیان ایران و همچنین همسایه خود ارمنستان دارد باید در برخورد با مسئله نسل کشی ارمنیان رویکردهای عملی بیشتری از خود نشان دهد.
فرهاد کلینی،سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان ،سخنران انتهایی مراسم صدو یکمین سالگرد نسل کشی ارمنیان بود،که در سخنانی گفت:
براساس اعتقادات معنوی که کشور ما ایران دارد، نسبت به هرگونه ظلم و ستم،جدا از نژاد و رنگ بی تفاوت نبوده و این چیزی فرا سرزمینی و فرا ملی بوده و اعتقاداتی است که از بتن تمدن ایرانی سرچشمه می گیرد.این بی دلیل نیست که امروز ارمنستان یکی از بهترین همسایگان ایران به شمار می رود و بی دلیل نیست که ایران نیز بهترین همسایه جمهوری ارمنستان محسوب می شود.این در حالی است که دیگر همسایه ارمنستان، یعنی گرجستان، با وجود داشتن مذهب مشترک آن نگاهی که ما به ارمنستان داریم را ندارد.
ایران اسلامی همواره سعی و تلاش کرده و می کند که از ادبیاتی استفاده نماید که منجرب تشدید خشونت نشده و به صورت بازدارنده در مقابل هرگونه نسل کشی و قتل عام عمل کند.
این موضع جمهوری اسلامی ایران را نه تنها در موضوع ارمنیان بلکه در پدیده های دیگر نیز می توان شاهد بود، به عنوان مثال هنگامی که رژیم صدام از سلاح های شیمیایی و کشتار جمعی استفاده کرد ما به خود اجازه ندادیم به مقابله به مثل بپردازیم و این همان چیزی است که جزئی از اصول و اعتقادات مارا شکل می دهد.
به اعتقاد بنده همه ما امروز باید تلاش کنیم تا به سمتی حرکت کنیم که ثبات منطقه را در پی داشته باشد.کشورهایی که فکر می کنند با سیاست های دست اندازی در منطقه می توانند شرایط خود را بهبود بخشند سخت در اشتباهند و به عبارتی دچار نوعی ژئوپلیتیک ناپایدار می باشند.
در انتهای مراسم گروه کُر زوارتنوس به رهبری استاد ادیک تمرازیان به اجرای برنامه پرداخت که شامل پنج قطعه ایرانی و ارمنی بود.همچنین در این مراسم دو فیلم مستند در خصوص نسل کشی ارمنیان به نمایش در آمد.