Հանդիպումներ քաղաքական դէմքերու հետ
(arfd.am) Հարաւային Ամերիկայի հայաշատ գաղութներ այցելութիւններու ծիրեն ներս, ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ ընկ. Հրանդ Մարգարեանը նաեւ այցելեց Ուրուկուայ և մայրաքաղաք Մօնթէվիտէոյի մէջ, կարգ մը հանդիպումներ ունեցաւ թէ պետական և թէ համայնքային մակարդակներու վրայ։ Իրեն կ՛ընկերակցէին ՀՅԴ Հարաւայի Ամերիկայի ԿԿի անդամներ, Էտուարտօ Կոստանեանը և Արփի Հոճաճանեանը։
Պետական գետնի վրայ ընկ Հ. Մարգարեանի առաջին հանդիպումը, հայասէր և Հայ Դատի պաշտպան ծերակուտական, Ուրուկուայ-Հայաստան բարեկամութեան խումբի նախագահ, Ռուպէն Մարթինէս Ուէլմոյի գրասենեակն էր, ուր շատ ջերմ խօսակցութիւն ծաւալեցաւ Հայ Դատի և Արցախի շուրջ, քանի որ պետական այս անձնաւորութիւնը ոչ միայն քաջատեղեակ է այդ հարցերուն, այլև դերակատար և գործունեայ աշխատանքով հետևողական է, մեզի համար կենսական այդ հարցերու կապակցութեամբ, ինչ որ շատ տպաւորեց ընկ. Հրանդ Մարգարեանին։
Երկրորդ հանդիպումը, իշխող Լայն Ճակատ Ընկերվարական Կուսակցութեան նախագահ, Խավիէր Միրանտայի հետ էր։ Այստեղ ևս ընկ. Հրանդ Մարգարեանը նկատեց թէ որքան լաւ ծանօթութիւններ ունի և մօտէն կը հետաքրքրուի Պր. Միրանտան, հայկական հարցերուն, ի մասնաւորի Հայ Դատի ճամբով տարւող քարոզչական աշխատանքներուն։
Ընկ. Հրանդ Մարգարեանը նաև կարևոր հանդիպումներ ունեցաւ ՀՅԴ Արմենիա Երիտասարդակ Միութեան անդամներու հետ, որոնց ընդհանուր գիծերով տեղեակ պահեց Մայր Հայրենիքի մէջ Դաշնակցական երիտասարդներու գործունէութան մասին, նաև կարևորելով Հայաստանէն հազարաւոր մղոններով հեռու մեր շրջանի երիտասարդականներու ուսերուն դրուած պատասխանատւութիւնը, յատկապէս սերնդափոխութեան գրծընթացի հետ միասին, իրենց ստանցնելիք դերակատարութեան շուրջ։ Ապա տեղի ունեցաւ երիտասարդներու կողմէ տրուած շարք մը հարցումներ, որոնց ընկ. Հրանդը պատասխանեց մանրամասնելով և լուսաբանութիւններ տալով երիտասարդներու շահաքրքիր հարցումներուն։
Վռամեան Կոմիտէութեան շարքային ընկերներու հետ ունեցած հանդիպումի ընթացքին, ընկ. Հրանդը բաւական մանրամասնութիւններով, փոխանցեց Հայաստանի այսօրուայ իրավիճակը և վերանկախացումէն ասդին Դաշնակցութեան ստանցնած դերը, թէ քաղաքական, թէ ընկերային և թէ տնտեսական ոլորտներու մէջ։ Տեղի ունեցաւ հարց պատասխանի բաժին ուր ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ ընկերը եղած բազմաթիւ հարցումներուն, ծաւալուն լուսաբանութիւններ տուաւ։
Ընկ .Հրանդ Մարգարեանը նաև այցելեց Կոմիտաս Ռատիօժամի լսարանը ուր շահեկան հարցազրոյց մը ունեցաւ։
Ընկերոջ Հարաւային Ամերիկայ հայաշատ գաղութներու տուած այցելութեան վերջին հանգրուանը, Պրազիլիոյ Սան Փավլօ քաղաքն էր։
Կարօ Հէքիմեան
Լուսանկար – Հայկական պատուիրակութիւնը Ռուպէն Մարթինէս Ուէլմոյի հետ
Այն, ինչ Հայաստանում կոչվում է ազգ-բանակ, ես կկոչեի համաժողովրդական բանակ
Հարավային Ամերիկայի հայաշատ գաղութներ այցելությունների շրջանակում ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը հարցազրույց է տվել Ուրուգվայի «Կոմիտաս» ռադիոկայանին:
Կարո Հեքիմյանի հետ զրույցում Հրանտ Մարգարյանն անդրադարձել է տարկետման մասին օրենքին, Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-ամյակին, ինչպես նաև Արամ Մանուկյանի արձանի տեղադրման հարցին:
-Մեզ շատ են հետաքրքրում Հայաստանը, Հայաստանի ժողովուրդն ու, ամենակարևորը, Հայոց բանակը: Վերջերս հատկապես ուսանողության շրջանում բանավեճի մեծ թեմա էր տարկետման մասին հարցը: Կան մարդիկ, ովքեր դեմ են այդ օրենքի ընդունմանը, և կան մարդիկ, ովքեր կողմ են: Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք այդ մասին:
– Հայկական իրականությունը շատ մեծ փոփոխություն է ապրել քառօրյա պատերազմից հետո: Մեծ է նաև փոփոխությունը, որ տեղի է ունենում բանակում: Քառօրյա պատերազմից հետո, ներքին առումով՝ հայաստանյան կյանքի իմաստով, փորձում ենք գոտիներս պնդել: Փորձում ենք անել այն, ինչ մեր ձեռքից բաց ենք թողել և չենք արել նախորդ տարիներին: Հարցերը կարգավորելու ճիգը՝ երկրում աշխատանքային նոր հնարավորություններ ստեղծելու, որպեսզի ժողովուրդը, երիտասարդությունը մնա երկրում, ակնհայտ է: Այսինքն՝ առաջընթաց կա: Չեմ ցանկանում չափազանցնել, բայց մենք երկար ժամանակ ասում էինք՝ թունելի վերջում լույս չկա: Հիմա այդ լույսը երևում է, հույսի նշույլը կա: Սա, իհարկե, դրական է: Ինչ վերաբերում է բանակին, ես քաջատեղյակ եմ այդ օրենքից, և կարծում եմ՝ շատ ճիշտ որոշում է: Նախարարության նախաձեռնությունը մի քանի բան է հաջողեցնում: Նախ` հաջողեցնում է, որ բանակում կոռուպցիան վերացվի, մարդիկ այլևս չունենան իրենց զավակներին բանակային ծառայությունից ազատելու հնարավորություն: Ծառայությունը պետք է պարտադիր լինի բոլորի համար՝ համահավասար: Բոլորն անխուսափելիորեն պետք է գնան բանակ: Իսկ տարկետման օրենքի մասին նույնպես կարծում եմ՝ մտահոգություններ չկան այս դեպքում, որովհետև մարդիկ հանգիստ կարող են շարունակել իրենց ուսումը, իսկ համալսարանն ավարտելուց հետո, որպես սպա, մտնել բանակ: Քառօրյա պատերազմից հետո էլ, այսօր էլ նկատելի է, որ ինչ-որ ուժեր մտադիր են բանակի դեմ միշտ պայքարել, բանակը վարկաբեկել, բանակին չթողնել, որ ունենա համապատասխան արժանապատվություն և տեղ հասարակության մեջ: Ես շատ դրական եմ գնահատում այսօր բանակում տեղի ունեցող բարեփոխումները: Դրանից մեր երկիրը կշահի: Ի վերջո, այն, ինչ Հայաստանում կոչվում է ազգ-բանակ, ես կկոչեի համաժողովրդական բանակ: Մեր երկրին անհրաժեշտ է, որովհետև մենք փոքրաթիվ ժողովուրդ ենք և շատ երկար սահմաններ ունենք պաշտպանելու: Մենք մարդուժի խնդիր ունենք և այդ հարցը պետք է կարողանանք լուծել նաև` ժողովրդին համապատասխան ձևով կազմակերպելով: Այսօր ինչ դրված է սեղանին` որպես բարեփոխում, ամբողջությամբ դրական եմ գնահատում:
-Ուսանողության մի մասը մտածում էր, որ այս օրենքը կնպաստի դասալքությանը: Այդ մասին ի՞նչ կասեք:
-Ո՛չ, այդպես չէ: Այդ օրենքով դու ուսումդ շարունակում ես, միաժամանակ՝ բանակային կրթություն ստանում: Եթե դու պարտավորվում ես երեք տարի ծառայել` որպես սպա, և վճարվում ես դրա համար, ապա պետությունը նաև հանձն է առնում ուսանողության ծախսը: Անգամ դրանից հետո, եթե ուսանողը ցանկանում է ընդունվել ասպիրանտուրա, դարձյալ պետությունը վճարում է դրա համար: Սա երկկողմանի նպաստավոր է: Այսպիսով` մարդը չի կարող ուսանելու անվան տակ խուսափել բանակից:
-Առաջիկայում Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-ամյակն է: Սփյուռքում լայնածավալ աշխատանքներ են ընթանում այդ առիթով, սակայն նույնը չենք նկատում Հայաստանում: Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի աշխատանքները սկսել էինք դրանից դեռևս չորս տարի առաջ, սակայն նույնքան աշխատանք չի տարվում Հայաստանի Հանրապետության 100-ամյակի համար: Տարօրինակ չէ՞ սա:
-Մեծ տարբերություն կա: Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը հայ ժողովրդի համար միանշանակ բովանդակություն և իմաստ ուներ: Մայիսի 28-ի անկախության և պետականության վերականգնման տոնը նույնանման ընկալում չունի, որովհետև թեման քաղաքականացված է: Խորհրդային միության ժամանակաշրջանում 70 տարի արգելված էր պետականության վերականգնման տոնը նշել, և սա դժվարացնում է հարցը: Եվ այն մարդիկ, ովքեր 70 տարի կրողն են եղել այդ մոտեցումի, այսինքն՝ անտեսել կամ արհամարհել են Մայիսի 28-ը, այսօր էներգիայով դա կրում են իրենց մեջ և, բնականաբար, ինչ-որ տեղ ընդդիմանում են: Ինձ համար կարևորը դա չէ, այլ այն, որ, վերջիվերջո, մեր պետականությունը Հայաստանի Հանրապետության 100-ամյակի շեմին անհրաժեշտ լրջությամբ է մոտենում այս խնդրին, և նույնիսկ այդ ուժերը, որ 70 տարի ինչ-որ քաղաքական պատճառով անտեսել են այդ փաստը, այսօր վերադառնում են նշելուն. դրանով պետք է հպարտանալ, դրանով մենք չպետք է այլ մթնոլորտ ստեղծենք: Այս պետականությունը հայոց պետականություն է: Ճիշտ է, որ արմատներում կանգնած ենք մենք՝ Դաշնակցությունը, բայց դա դաշնակցական հանրապետություն չէր. այդպիսի հանրապետություն չի լինում: Պետականությունը լինում է ազգային, և դա բոլորինն է, այդ տոնն էլ է բոլորինը, այլ ոչ թե միայն մերը: Եվ եթե այսօր կա հնարավորություն, որ, 100-ամյակից սկսած, մենք այս տոնը միացյալ տոնենք, արդեն լավ է: Ասում է՝ երբ վնասի դեմն առնում ես, շահ է: Երբ սխալը սրբագրվում է, արդեն լավ է: Իմ կոչը դաշնակցականներին պիտի լինի այն, որ համեստ լինեն և այդ փաստն անընդհատ չմտցնեն սրա-նրա աչքը: Ինչ վերաբերում է մյուսներին` սա իսկապես ազգային-պետական տոն է, խորհուրդ եմ տալիս նրանց՝ կուսակցական, քաղաքական նկատառումներով գինու մեջ ջուր չխառնեն: Նշեն տոնը այնպես, ինչպես արժանի է:
-Բայց կան նաև այնպիսի մարդիկ, որ անգամ քննարկում են` դնել, թե չդնել Արամ Մանուկյանի արձանը:
-Այդպիսի մարդիկ այնքան քիչ են, որ չարժե մտահոգվել կամ կարևորել: Դրանք հազվագյուտ մարդիկ են: Փաստն այն է, որ Արամն իր արժանի տեղն է գտնում: Շատերը կասեին, որ Հանրապետության հրապարակն է Արամի արժանի տեղը, բայց ես այդպես չեմ կարծում: Այն տեղը, որ նախատեսել էինք նրա արձանի տեղադրման համար, նրան արժանի է: Այդ փաստով պետք է ոգևորվել: Այդ մի քանի հոգուն էլ, եթե կան, որոնք դեռ կարծրատիպերը չեն կարողացել հաղթահարել, դեռ բարդույթավորված են, դեռ նեղմտության մեջ մեռնում են, պետք է անտեսել, որովհետև այսօրվա մթնոլորտի մեջ չպետք է թողնենք, որ այդ տեսակի երանգներ մտնեն: Այսօրվա մթնոլորտի մեջ քաղաքական երանգ չպետք է մտնի: Մայիս 28-ը` որպես ազգային տոն, ոչ կուսակցական տոն է և պետք է նշվի մեր ժողովրդի կողմից:
– Մի քանի տարի է՝ Հայաստանում ավելանում է երդում տված դաշնակցական երիտասարդների և Դաշնակցության շարքերն անցնող երիտասարդների թիվը, ինչը հուսադրող է: Այսինքն՝ ճիշտ չէ այն միտքը, թե Հայաստանում կուսակցությունը թույլ է: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:
-Նախ ասեմ՝ Դաշնակցության ուժը, կարողականությունը քվեների չափով չի կշռվում: Հավատալով եմ ասում, և ասածիս մեջ կուսակցական «ես»-ը չի խոսում` Հայաստանում ամենակազմակերպված, ամենագաղափարական կուսակցությունը Դաշնակցությունն է, և դա լավ բան չէ: Կուզեի մի քանի այդպիսի կուսակցություններ լինեին, որ իրական մրցակցություն լիներ, իրական մթնոլորտ լիներ, բայց փաստն այդպիսին է: Երիտասարդության մուտքը կուսակցություն իսկապես ակներև է: Վերջին շրջանում կուսակցության մեջ բավական մեծ թվով անդամներ են ավելացել, և նրանց ճնշող մեծամասնությունը՝ գերմեծամասնությունը, երիտասարդներ են: Բանն այն է, որ գուցե կուսակցությունը մի քանի տարի կազմակերպական ցանցի ընդլայնմանը կարևորություն չէր տալիս, սակայն հիմա նոր թափով իրականացվում է: Ինչպես 1990 թվականին մենք կազմակերպվեցինք` իբրև երիտասարդների կուսակցություն, այսօր նույնպես այդ ձևով ենք վերակազմակերպվում: Իհարկե, դա հավելյալ պարտավորություն է դնում մեզ վրա, քանի որ այդ երիտասարդության հետ պետք է աշխատել, նրանց պետք է տալ ինքնադրսևորվելու ասպարեզ, որպեսզի իմաստ ունենա այդ ամենը: Այս առումով էլ մենք պետք է ուշադիր լինենք, որպեսզի երիտասարդությունը մեզ մոտ ինքնադրսևորման նոր ասպարեզ գտնի:
-Անդրադառնանք Սփյուռքի խնդիրներին: Այցելեցիք Հարավային Ամերիկայի ամենահեռավոր գաղութները: Այստեղ գտնվելու մեկ շաբաթվա ընթացքում Դուք ի՞նչ խնդիրներ նկատեցիք՝ մի քանի տարի առաջ Ձեր այցելության հետ համեմատելով:
-Մարդու մոտ շատ հակասական զգացումներ են առաջանում, երբ գալիս է Հարավային Ամերիկա: Հայաստանից այսքան հեռու, բայց այսքան հարազատ: Իսկապես դա զարմանալի է: Օրինակ` երեկ եղա Կորդոբայում, երիտասարդ մի կազմ եմ տեսել, տղաների մի խումբ, որոնց մեջ հոգին նույնն է, ինչ Երևանում է, ինչ Արցախում է: Մեր ազգային-հայրենասիրական երգերը նույն ոգևորությամբ են երգվում Արցախում, Երևանում, Կորդոբայում, Բուենոս Այրեսում: Սա ինչ-որ բան է նշանակում. սա մեր ուժն է, սա մեր կարելիությունն ու հնարավորությունն է, որ շատ ժողովուրդներ չունեն, ավելին՝ ոչ մի կուսակցություն չունի, որն այդ դեպքում մենք ունենք: Այդ հարազատությունը, այդ ապրումը, այդ հոգին, որ կա, առկա է այստեղ երիտասարդության, ժողովրդի մեջ, մեծ հարստություն է: Դա, իհարկե, տալիս է արդյունք և շարունակելու է տալ: Ի վերջո, պատահական չէ, որ Ուրուգվայն առաջինն է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Առաջինն է եղել, որ Արցախի ճանաչման հարցով մեծ քայլեր է արել: Սրանք պատահականություններ չեն, սա աշխատանքի արդյունք է, համայնքի աշխուժության, կարողության, ծանրակշռության, ազդեցության, չափի ցուցանիշ է: Սա է ամենակարևորը: Կարևորն անպայման թիվը չէ, անպայման շատ լավ հայերեն խոսելը չէ, կարևորն այն ազդեցությունն է, որ դու կարողանում ես ունենալ քո երկրում, և հանուն քո խնդիրների, հարցերի ու ռազմավարության՝ նաև արդյունքներ ստանալն է: Սա հպարտանալու երևույթ է: Ճիշտն ասած՝ շատ եմ ափսոսում, որ այս ժողովուրդը հեռու է Հայաստանից, կուզեի, որ այս ժողովուրդը հենց Հայաստանում լիներ, որովհետև մենք շատ ավելի լավ հասարակություն կունենայինք, շատ ավելի լավ պետականություն կունենայինք, շատ ավելի ուժեղ կլինեինք, լավ զինվորներ կունենայինք, ես վստահ եմ:
– Դուք այստեղ հանդիպումներ ունեցաք նաև պետական ու կուսակցական անձերի հետ և տեսաք, այսպես ասած, Ձեր ասածների հայելին: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:
-Առիթ ունեցա հանդիպելու Հայաստան-Ուրուգվայ բարեկամական խմբի նախագահ Ռուբեն Մարտինես Ուելմոյի հետ, ով նաև անցած տարի առիթ է ունեցել Հայաստան, Արցախ այցելելու: Զարմացա, հիացա: Մեր ընկերները կատակով ասում են՝ նա կարող է մեր Հայ դատի հանձնախմբի անդամ լինել, և կարծում եմ` դրա մեջ չափազանցություն չկա: Նա ոչ միայն մեզ բարեկամ, զորակցող, օգնող է, նա նաև նախաձեռնող է: Նա մտահոգվում է և լուծումներ է փորձում առաջ քաշել: Դա իսկապես որակ է: Հանդիպեցի նաև իշխող «Լայն ճակատ» կուսակցության նախագահ Խավիեր Միրանտայի հետ, ով ներկայացնում է Ուրուգվայի պետությունը: Ես նրան շնորհակալություն հայտնեցի Ուրուգվայի կեցվածքի համար: Վստահ եմ, որ այս բարեկամություններն ու ծանոթությունները դեռ պետք է շարունակեն արդյունք տալ: Ես հավատացած եմ նաև, որ առաջին պետությունը, որ կճանաչի Արցախի անկախությունը, Ուրուգվայը կլինի:
– Ի՞նչ պատգամ կուղղեք մեր երիտասարդությանը:
– Քառօրյա պատերազմից հետո մեր ժողովուրդը լրիվ նոր պատկերով հայտնվեց մեր առջև: Թվում էր՝ 27 տարի է` պատերազմի մեջ ենք, ժողովուրդն ընկճվել է, խեղճացել, սոցիալական դժվարությունները ծանրացել են մեր ժողովրդի ուսերին, և դա պետք է բերած լիներ ընկճվածության, պետք է դժվարանայինք գտնել մարդկանց, ովքեր պատրաստ կլինեն գնալ Արցախ՝ կռվելու՝ կամավոր, ոչ թե որպես պարտականություն, բայց պատերազմից հետո մի ալիք բարձրացավ հայկական իրականության մեջ, որը շշմեցուցիչ էր: Մարդիկ կամավոր, իրենց միջոցներով փորձում էին ժամ առաջ հասնել Արցախ, մասնակցել պատերազմին: Սա խենթացնող երևույթ էր: Նույնիսկ Հայաստանում աշխատող դեսպանատներն ու օտարները զարմացած էին այդ մթնոլորտից: Ավելին ասեմ՝ նույնիսկ ժամանակին արտագաղթած երիտասարդները ավտոբուսներով փորձեցին հասնել ռազմաճակատ: Կեսկատակ, կեսլուրջ ասում էի՝ զարմանալի ժողովուրդ ենք, խաղաղության ժամանակ արտագաղթում ենք, պատերազմի ժամանակ՝ ներգաղթում: Ուզում եմ ասել՝ մեր ժողովրդի մեջ կա մեծ անկեղծություն, էներգիա՝ ազգային խնդիրների լուծման համար: Եթե Ադրբեջանն ունի նավթ, գազ, իր կողքին կանգնած` Թուրքիայի նման պետություն, մենք պետք է կարողանանք այդ բացերը լրացնել, փոխարինել դրանք քաղաքական ակտիվ աշխատանքով՝ աշխարհով մեկ: Այդ բացը պետք է լրացնենք՝ «ռազմաճակատը» փոխադրելով աշխարհի տարբեր անկյուններ՝ Եվրոպա, ԱՄՆ, Հարավային Ամերիկա, որտեղ որ կարող ենք: Ինչ կարող ենք, պետք է անենք՝ Ադրբեջանի իրական դեմքը, նրա էությունը ցույց տալու, ճնշում բանեցնելու համար, որպեսզի պատերազմ չլինի, և նա պատերազմի միջոցով չփորձի հարցը լուծել: Մենք քաղաքական աշխատանքների մեծ անհրաժեշտություն ունենք, որպեսզի կարողանանք միջազգայնորեն ստեղծել դրական մթնոլորտ Արցախյան հարցի արդարացի լուծման համար: Մեր հիմնական անելիքն այն է, որ մեր աշխարհացրիվ լինելու թերությունը որակի վերածենք, դրական ազդակի վերածենք, ամենուրեք մեր ազդեցության ոլորտները մեծացնենք, ծրագրված աշխատանքներ տանենք: Մենք պետք է մեր հարցերը բարձրացնենք աշխարհի ազդեցիկ կետերում և մեր ներկայությամբ աշխարհն ուղղորդենք մեզ հարմար լուծումներ տալուն:
-Հայ Դատի հանձնախմբերն արդեն տարիներ է՝ այդ գործով են զբաղվում: Այսօր, բարեբախտաբար, ՀՀ ԱԳՆ-ն մեզ հետ է համագործակցում և դիվանագիտական հարաբերությունների ճանապարհով հեշտացնում մեր գործը:
-Ամեն հայ պետք է իրեն Հայ Դատի հանձնախմբի անդամ զգա: Ամեն հայ, ուր էլ լինի, պետք է իմանա, որ ինքը պարտականություն ունի իր երկրի, դատի, Արցախի հարցով: Ամեն հայ պետք է իր կարելիությունների սահմաններում կամ ավելիով Հայ Դատի պայքարին օգտակար լինի: Մենք չենք կարող սահմանափակվել հանձնախմբերով: Ամեն հայ դեսպան է, Հայ Դատի անդամ է, և յուրաքանչյուրն իր հերթին պետք է փորձի մեզ համար ստեղծել ուժ, կարելիություն և ազդեցություն: