The 9th Annual Banquet Brings Together Hundreds of Activists from Around the Midwest
DETROIT, Mich.—Hundreds of advocates from the Midwest and around the U.S. came together at the historic Westin Book Cadillac hotel to celebrate the accomplishments of the Armenian National Committee of America (ANCA) in the past year and to chart the way forward. The banquet, sponsored by the ANCA Eastern Region Endowment Fund, began with an elegant cocktail reception and silent auction accompanied by a live violin trio, followed by dinner and enthralling awards ceremony on Sat., Nov. 14.
“After eight years of successful events hosted in our East Coast communities, we continue the record in the Midwest. The banquet spotlighted our grassroots activism and the expansion of a broad range of ANCA-ER projects throughout the region and especially in the Midwest,” said ANCA Eastern Region Chairman Stephen Mesrobian. “Our banquet committee and subcommittees worked hard to organize an unforgettable evening dedicated to the committed and passionate community advocates who work tirelessly day and night organizing Armenian Genocide Centennial commemorations, Baku and Sumgait pogrom vigils, fighting for Artsakh’s freedom, and much more.”
The theme for this year’s banquet was recognizing the accomplishments of the Armenian community in 2015 and moving beyond the Centennial commemoration of the Armenian Genocide with the motto of “Yesterday, today, and beyond… the work of Hai Tahd continues.”
‘This Is a New Beginning’
ANCA-ER Banquet Committee Co-Chair Ani Boghikian-Kasparian took the podium first welcoming the guests and introducing the evening’s Master of Ceremonies, filmmaker and director Eric Nazarian. In her speech, Kasparian also touched upon the central role of the Midwest community, saying, “The Detroit Armenian American community has a long history of passionate activism in driving forward the Armenian agenda for justice. It is evident by the attendance tonight that this tradition will continue… beyond 2015.”
H.E. Archbishop Oshagan Choloyan, Prelate of the Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America.
The event then continued with a beautiful performance of national anthems of the United States and Armenia by Helena Bardakjian and Araxie Tossounian, followed by an invocation prayer by H.E. Archbishop Oshagan Choloyan, Prelate of the Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America. In his message, Archbishop Choloyan noted, “We can and should be proud of our accomplishments this year in commemorating the 100th anniversary of the Armenian Genocide in ways that captured the hearts and minds not only of Armenians, but the entire world. However, we cannot look back and rest upon the successes of this year… Our eyes must look forward in pursuit of justice. We now have new responsibilities—we must continue to work together to strengthen the Homeland and the Diaspora and to seek justice in a united way. This is a new beginning for new generations of Armenians who will continue the legacy of our survivors whose sacrifice and devotion brought us to this crossroad.”
Immediately after those powerful remarks, the attendees watched a special video prepared by the Banquet Committee for the occasion, titled “The Work of Hai Tahd Continues.”
Our Work Continues
ANCA-ER Banquet Committee Co-Chair and ANCA-ER Board Member Hovig Kouyoumdjian offered remarks highlighting the accomplishments of the organization in the past year and spoke about a vision moving forward. “The question isn’t so much what will happen on the Centennial, but what we are going to do after it,” he said, further adding, “This year Armenians all over the world marched, raised their voices to bring awareness and demand justice. Yet, the deniers of the genocide placed their bets that our voices will fade and we will forget. But the truth never dies.” Kouyoumdjian also touched upon other priority issues and ongoing activities of the ANCA, such as the economic development of Armenia, the safety and security of Armenians in the Middle East, the self-determination of Artsakh, justice for the victims of Baku and Sumgait massacres, and the destruction of the Djulfa cemetery by Azerbaijan, as well as the protection of the rights of Armenians in Javakhk.
Aram Hamparian, Executive Director of ANCA, took the floor next talking about the importance of grassroots efforts in driving the Armenian Cause forward all across the globe. He characterized the worldwide network of ANCs as the “Second Army of the Armenian Nation,” which aims to ensure the future viability and progress of the nation and homeland. “We bring to that effort a 360 degree view,” he said. “Strengthening Armenia, countering Azerbaijan’s aggression against Artsakh, ensuring truth and justice to the Armenian Genocide, investing in youth and other initiatives that are all elements of viability we need to survive.”
Following his speech, Hamparian introduced a video message from Congressman Dave Trott (Mich.-11) a friend and supporter of the local Armenian-American community as well as Representative Klint Kesto from the Michigan House of Representatives, who is one of the leaders in the state legislature working for the inclusion of a mandatory education curriculum of the Armenian Genocide and other genocides, in the state of Michigan.
Other dignitaries invited to the event included Permanent Representative of NKR to the United States Robert Avetisyan, Congressman Sander Levin, State Senator Marty Knollenberg, and State Representative Christine Greig.
Keeping Vahan Cardashian’s Spirit Alive
This year Armen Topouzian received the ANCA-ER Vahan Cardashian Award, which is given annually to an ANCA supporter who demonstrates longstanding dedication and active involvement in the Armenian-American community and its issues. The award is named for Yale-educated lawyer Vahan Cardashian, who set aside his successful New York practice to dedicate himself to the establishment of the American Committee for the Independence of Armenia (ACIA), the predecessor organization to the Armenian National Committee, and to advocate for the plight of the Armenian nation.
Introduced by Nerses Guedikian, Topouzian talked about his activities and travels throughout Armenia and Artsakh. “You did what you thought was the right thing,” he said referring to his extensive activities over the years. Since 1975, Topouzian has been active in raising funds and providing medical care and hospital equipment to the Armenian people. In 1997, he took his first trip to Armenia. When he returned, his work began in both raising funds and sponsoring the Armenian Relief Society’s (ARS) “Soseh Mangabardez” (Soseh Kindergarten) program in the Republic of Artsakh. From 2000-2005, he also sponsored 12 children (Armenia and Karabagh) from the ARS of Eastern USA. Since that initial trip, Topouzian has taken over 30 trips to Armenia and Artsakh.
Philanthropy and Patriotism Live On
This year ANCA-ER honored the late John Warushan Kchikian with the ANCA-ER Legacy Award, which is presented to individuals who have left a lasting legacy on issues important to the Armenian-American community, Armenia, Artsakh, and beyond.
Paul Bardizbanian presented the posthumous award to John W. Kchikian accepted by the Kchikian family, remembering his generosity and the legacy he left behind for generations to come. John Kchikian focused on Humanitarian relief efforts for Nagorno Karabagh where he founded the Armenian Children’s Fund. Some of the accomplishments were bringing drinking water to villages and building schools. In addition, John also provided medical and financial assistance to sick children, so the children can get the best medical treatment. He also was instrumental in helping the Armenians in Spitak and Gyumri with his generous donations and help when a devastating earthquake hit the country in 1988.
True Friends Never Forget
Former House Majority Whip David Bonior (D-Mich.) was honored with the Armenian National Committee of America (ANCA) Eastern Region’s highest honor—the prestigious ANCA-ER Freedom Award—for his quarter century of outstanding leadership on Armenian Genocide reaffirmation and Artsakh (Nagorno Karabagh) independence. Although Bonior was unable to attend the ceremony, he sent a video message to all attendees.
In his remarks, Bonior noted, “We need genocide [reaffirmation] resolutions, because the world needs to know the truth. It’s been a century since 1.5 million Armenians were murdered. So we must continue to raise our voices and rejoice when leaders like Pope Francis and the Peruvian Senate raise their voices and condemn the actions of Turks as genocide.”
While in office, Bonior was a leading force behind passage of Armenian Genocide legislation, co-authoring, co-sponsoring, and repeatedly calling for a full House vote on successive resolutions. In 1988, following the devastating Armenian earthquake, he was instrumental in supporting relief efforts. Later, as Azerbaijan mounted its attack against Armenia and Artsakh, Bonior became a staunch advocate for Karabagh freedom and U.S. assistance to the fledgling state.
A Light in the Darkness
In addition to David Bonior, ANCA-ER also honored renowned lawyer, writer, and human rights activist Fethiye Çetin with the Freedom Award, which is presented to individuals who have made tremendous contributions toward recognition of the genocide and who have pursued other issues of importance to the Armenian American community.
As a lawyer, Çetin has been representing the family of the murdered Agos newspaper editor Hrant Dink. After discovering her Armenian roots in 2008, she published a book titled My Grandmother: A Memoir, which touches upon important topics such as the history of genocide denial, nationalism, and fears of political consequences in Turkey. It is a personal narrative of her discovering her grandmother’s Armenian identity and confronting her own. With her book, she raised awareness of millions of Islamized or hidden Armenians living throughout Turkey, of whom many have come forward. In 2014, she published The Grandchildren, co-edited with Ayse Gul Altinay, as a follow-up to My Grandmother, which is a collection of testimonies by grandchildren and great-grandchildren of the hidden Armenians.
She ended her powerful remarks with the following words, “Feeling the shame of being a citizen of a country that still denies the genocide and not only builds mausoleums in the middle of Istanbul for the bloodthirsty murderers but also names the place as “Freedom Monument” (Abide-i Hürriyet). I dedicate this award to all victims of the genocide, with respect to our grandfathers and grandmothers who lost their lives during the genocide; and with admiration for the courage, resilience and strength of the survivors.”
‘We Are Here… We Will Always Be Here…We Are Not Finished’
Master of Ceremonies Eric Nazarian also introduced Sayat Tekir who travelled to Detroit to accept the ANCA-ER Activism Award on behalf of the Nor Zartonk Movement. The Activism Award is presented to individuals and organizations who work towards enhancement of human rights, democracy, truth, and justice in the United States, Armenia, Artsakh, Turkey, and beyond.
“Today a ghost is present in Turkey going around murderers, standing against them, and making them shiver. Today, Armenian ghosts are all around them in Turkey. Every day more Turks wonder and research what happened. They protest the denial, commemorate the victims, and demand justice in Turkey,” he said as part of his remarks.
Nor Zartonk (New Awakening) is a human rights group based in Turkey that contributes to the social and cultural development of the society and plays an active role in achieving peace and welfare. The organization assists individuals to recognize equality, justice, democracy, and peace as fundamental values and contributes the understanding of human rights as a whole without any kind of discrimination.
Moving Forward
Closing the gala, ANCA Eastern Region Endowment Fund Chairperson Hayg Oshagan reiterated the importance of grassroots activism and the need to further strengthen and empower our communities for the work that still lies ahead of us.
To make a donation in support of the banquet and the mission of ANCA-ER, please, click here. To view the full photo album of the Banquet, click here.
Details on the 10th Annual Banquet will be announced in the coming months.
The ANCA Eastern Region Endowment Fund is a 501©(3) charitable and educational organization that supports the ANCA Eastern Region in outreach to Armenian-American communities.
Photo: Banquet Committee members with Awardees Sayat Tekir and Fethiye Çetin
Fethiye Çetin: An Inevitable Journey
Lawyer and human rights activist Fethiye Çetin delivered the following speech (translated by A. Bolcakan) at the Armenian National Committee of America (ANCA) Eastern Region (ER) Banquet on Nov. 14, where she received the ANCA Freedom Award. Çetin is the author of My Grandmother, and co-author of The Grandchildren, which she wrote together with Ayse Gul Altinay. The Freedom Award is given to individuals who have made tremendous contributions toward recognition of the genocide and who have pursued other issues of importance to the Armenian-American community. Below are her remarks in their entirety.
Dear esteemed administrators and members of the ANCA and honorable guests,
I’d like to state that it’s a great privilege for me to be among you today and to be considered worthy of this very meaningful and very important award, the Freedom Award.
I also feel very honored to be deemed worthy of this award on this year which marks the 100th commemoration of the Armenian Genocide. I’m grateful to all of you for bestowing on me this honor and privilege and I thank you all very much. At the same time, I experience the shame and paradox of coming from a country that is not free to accept the Freedom Award.
I come from a country in which individuals don’t feel free, where every demand for freedom is repressed with blood and violence. A country where violence has become commonplace and is legitimized. A country where peoples’ bodies are blown to bits by state bombs, the bodies of children are riddled with state bullets, and the lives of journalists are made unbearable.
I come from a country where, sadly, the majority of the politicians perceive the blood-thirsty and vicious violence that has been experienced in all spheres of life for years as an issue for today, that it’s a contemporary problem that will change when the government changes. Governments come and go but we’ve been, for the past century, experiencing violence in every sphere and in a most intense form.
However, we haven’t problematized violence and its structural roots and thought enough about them; we haven’t discussed nearly enough the effects of the greatest and the most vicious violence that occurred a century ago.
As it’s known, genocide not only destroys an existing society in a most painful and cruel way, it also molds the fabric of the newly formed society with fear and hate, with violence and shame. Genocide does not only devastate bodies, it also shatters perceptions.
To describe the foundational destruction caused by horrendous physical violence, Hannah Arendt refers to the known expression of the end of the world and tells us that the life people lived up until that point is altered radically and transforms into a fictional world. In this new world, everything is upside-down: Lies and truth have switched places, what was absurd and blood-thirsty has ceased to be an exception and has become the newly established premise. What once was cruel and absurd is now systemic.
The Republic of Turkey, which bases its foundation on the atrocity and violence of the genocide, sustains itself by producing fear and threats and by creating expendable and disposable lives.
Yesterday the expendable lives were those of the Armenians. Today, Kurds, women, LGBT people, and members of the opposition meet the same fate.
Because this atmosphere reproduces destruction and traumas, and encourages the state’s policy of violence, cruelty, and hate, we’ve been living in this spiral of violence for years. Because violence is the chronic policy of the state, committing crimes and using violence in the name of the state are not punishable behavior but are rather rewarded.
We have to get out of this spiral of violence. It’s clear that for the Turkish society this is the leading problem—for “Turks,” for “Kurds,” and for others. Let us not forget, the past is an integral part of today. As Arendt reminds us, if evil has been experienced once, there’s absolutely no reason for it not to reoccur. Experiences are recorded in the consciousness and they are as much about the past as they are about the future. Therefore, getting out of this spiral is only possible by reevaluating the workings of the wheel of politics that reproduces violence in different ways every day, by questioning the roots of the state, the nation, and our identities which are all founded on the genocide, by asking ourselves questions about what our grandfathers did.
We are only at the beginning of this difficult journey of asking ourselves difficult questions and of self-scrutiny. But we set out to do this and we can’t go back.
It’s a difficult but an inevitable journey…
My journey began upon learning my grandmother’s story. Her story was about a 9-year-old girl who witnessed cruelty, atrocities, massacres, looting, and horrible pain.
The price of survival meant being taken away from her mother, from the world she knew and trusted, by being thrown among the people who killed her loved ones or who were the onlookers as this atrocity was committed. It meant losing her language, her religion, her name, and her voice. Until she told me her story I knew nothing about the shameful pages of our recent history. What I learned shocked me and elicited feelings of anger and revolt. But since the issue was neither discussed in the public sphere nor talked about in private, I lacked both the political context and the awareness to make sense of what I’ve learned.
What moved me first, was my grandmother’s decades-long silence. She was silent for years, but she forgot nothing; she didn’t forget the names of her mother, father, grandfather, village, and even the name of the head of her village and their experiences. It was as if she repeated everything to herself all these years as not to forget and to be able to tell her story one day. That touched me the most.
I started to share what I had learned with people close to me, and especially with my socialist friends. What caught my attention was the fact that almost everyone had similar stories and that peoples’ voices became whispers when they shared them. The silence was not only that of grandmothers, it was also the silence of a whole society.
But we were young people who set out to change the world thinking that another world was possible. We were watching closely what was happening in Chile, Argentina, and Angola and shouting our slogans at the top of our lungs.
But as soon as we talked about what was happening right before our eyes, in our own land, we were whispering in each other’s ears even when we were in closed, private spaces. That’s why my first question was, “Why this silence?”, and I began to occupy myself with new and difficult questions in the space opened up by this very question.
What happened in 1915, what happened to the Armenians? What does genocide mean, what does survival mean? How did my grandmother and other children and women, who shared the same fate with my grandmother, survive, and why is there no mention of these children and women in official historical narratives and family histories? How does destruction and traumas resulting from genocide affect us? Are policies of forced Islamization, assimilation, erasure of memory, and denial part of the genocide? Is the genocide something that happened and ended in 1915? What are its effects today? How does it shape us?
I know where my grandmother was during the genocide, but do I know where my non-Armenian grandfathers were? Is there no Armenian part to all aspects of my life? What’s the price of the identity and the privileges that I’m given? What we know is limited to what we were told; is it possible to convey the genocide? How did the survivors cope with their traumas and fears; is it possible to heal the wounds, to become whole after the genocide?
What kind of courage, resilience, and strength are needed to stay alive having suffered these wounds and this horrible trauma? Can we improve the future? What do we need to do for that?
I can say this to you: The conscientious elements of Turkish society, especially the young people, started to ask these questions and more; and the numbers of these people are increasing. Despite the delay, 1915 is being discussed in the public sphere, books are being published, feature films and documentaries are being produced, the scholarly interest in the topic is increasing with each passing day. Is it enough? Of course not, there’s still a lot to do, a lot of ground to cover, but although we’re just starting we have cracked a giant door open, we have passed an important threshold.
In the space opened by these questions, asking new questions is now obligatory and inevitable. For we have come to the end of a road burdened with the heavy baggage of history. The everyday practices of violence confirm that this road is a dead end.
Recognizing the genocide is also an obligation for both the Turkish state and society.
It’s imperative to recognize the genocide in order to return the dignity back to the victims of the genocide, to compensate for their damages, to secure justice, to heal the wounds of genocide, to peacefully co-exist in a country free of violence. I Feel the shame of being a citizen of a country that still denies the genocide and not only builds a mausoleum in the middle of Istanbul for the bloodthirsty murderers, but goes as far as naming the place “Freedom Monument” (Abide-i Hürriyet).
I dedicate this award to all victims of the genocide, with respect to our grandfathers and grandmothers who lost their lives during the genocide; and with admiration for the courage, resilience, and strength of the survivors. May they rest in peace.
In conclusion, I hope you will accept my promise that I now make in your presence. You have my word, my friends, you have my word: With the moral support you’ve given me today, I will continue to demand justice, truth, and freedom at all costs, for as long as I can fight and for as long as I live.
You have my word…
Tekir: Armenian Ghosts Are Demanding Justice in Turkey
The following text was adapted from a speech delivered by Nor Zartonk spokesperson Sayat Tekir at the Armenian National Committee of America Eastern Region (ANCA-ER) Banquet on Nov. 14, upon accepting the ANCA-ER Activism Award on behalf of Nor Zartonk.
I am honored and delighted to accept this Activism Award in the name of Nor Zartonk, a movement that aims to always stay young and daring both in spirit and in heart. We commemorate our fellow comrades whom we have lost to state violence—we know their struggle has enlightened our path.
Hrant Dink once said, “Leaving a ‘boiling hell’ to run to a ‘heaven’ is not for me. I wanted to turn this hell into heaven. We stayed in Turkey because that was what we wanted—and out of respect for the thousands of people here who supported me in my fight for democracy…”
Maybe everything started with those words. When they murdered Hrant Dink in front of Agos on Jan. 19, 2007, it appeared to be the best time to leave this region. All that we heard from our elders or all that we had read regarding the black days of 1915, Thrace in 1934, Dersim in 1938, Istanbul on Sept. 6-7, 1955, the exile in 1964, the cold of Ashkale, and the fire in Madimak’s, became alive again. Those stories flashed before our eyes, and our collective memory, which we had buried deep inside, came to the fore.
The state has succeeded in establishing new reasons to alienate the “other” in almost every generation. Hrant Dink was in our time. Was it easier to leave or to stay? We never blamed the ones who left because they would face new struggles. The ones who stayed—us—we had to try hard to transform the hell into a heaven.
We came together and formed Nor Zartonk in order to achieve this goal. We worked to have a collective mindset and working processes. We defended our collective struggle for a free, borderless, exploitation-free, and classless world. We tried hard to enhance and give a voice to our demand for equality, liberty, and justice, aiming to speak not only for the Armenians in Turkey but for the people at large.
We were aware of the fact that our problems did not differ from those faced by other minorities in Turkey, and we always worked in solidarity with all the oppressed groups. We built up a front to struggle for the rights of women, LGBTQ people, and animals—all those oppressed.
We continued our politics and policies without detaching ourselves from the streets. Our slogan was, “Street, Resistance, Freedom.” We remembered 1968 and searched for the beach under the cobble stones of Gezi Park. We said, “You took our graveyard, but you won’t be able to take our park.” We resisted with our fellow comrades. We resisted and did not let them take our park. Later, we said, “We didn’t give you our park; we won’t give you our Camp Armen!” We resisted with others from all around Turkey. Like the 99 percent say, we resist to survive.
We should not forget Goethe’s word no matter where we live: “None are more hopelessly enslaved than those who falsely believe they are free.”
In Zucotti or Gezi Park, Stigmata or Tahrir Square, Chiapas or Rojava, Electric Yerevan or the “You Stink” campaign in Beirut, all hail those who have resisted and have demanded equality, liberty, and justice. Their struggles inspire us and contribute to ours.
All our protests, supportive messages, meetings, public declarations, and monitoring of court cases—as Nor Zartonk, we have done these things for over 11 years so that we can live in equality and peace within Turkey’s borders. We have followed dozens of court cases in a country where injustice is normalized and courthouses have become theaters.
Like Subcomandante Marcos and Insurgente Moisés [leaders of the Zapatista movement] said, “Truth and justice will never, ever come from above. We will have to construct them from below.”
As Nor Zartonk, we also aim for the same because now, like Jean Jaures said, we have reached a time when humanity can no longer live with the corpse of a murdered people in its cellar.
Yes, a genocide happened in 1915. We, however, don’t want to continue the discourse of “They killed, broke, and annihilated us.” Yes, they massacred us with a ruthless operation, but they did not annihilate us. They will not be able to. We stand against the murderers, look into their eyes and repeat: We are here! We will always be here! We are not finished!
Today, a ghost is present in Turkey, circling around murderers, standing up against them, and making them shiver. Today, Armenian ghosts are all around them in Turkey. Every day, more Turks wonder and research what has happened. They protest the denial, commemorate the victims, and demand. There’s a ghost wandering and demanding justice in Turkey.
What we saw at Camp Armen is solidarity between peoples. Kurdish and Turkish activists stood side by side with Armenians to defend this assault on the Armenian identity and to struggle for justice. This experience can teach us much about what is possible in Turkey.
I would like to conclude with Nazim Hikmet’s precious verse:
To live! Like a tree alone and free
Like a forest in brotherhood
This yearning is ours.
Long live the solidarity of peoples! This is just the beginning. The struggle continues.
ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ Ա.Մ.Ն.-Ի ՀԱՅ ԴԱՏԻ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲԻ ՏԱՐԵԿԱՆ ՄԵԾԱՐԱՆՔԻ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹԻՒՆԸ՝ ՏԻԹՐՈՅԹԻ ՄԷՋ
Շաբաթ, Նոյեմբեր 14-ին, Տիթրոյթի մէջ, տեղի ունեցաւ Արեւելեան շրջանի Հայ Դատի յանձնախումբի կազմակերպած մեծարանքի հանդիսութիւնը:
Ձեռնարկը, որ յաջորդաբար իններորդ անգամ ըլլալով կը կատարուէր, տեղի ունեցաւ, քաղաքի կեդրոնական շրջանի շքեղ «Ուեսթին» պանդոկի սրահին մէջ: Շրջանէն ներս գործող քաղաքական անձնաւորութիւններ ներկայ էին:
Ա.Մ.Ն. Արեւելեան Շրջանի Բարեջան Առաջնորդ Արքեպիսկոպոս Օշական Չօլոյեան կատարեց Տէրունական աղօթքը, որմէ ետք պաշտօնապէս բացուած նկատուեցաւ մեծարանքի երեկոն: Օրուան հանդիսավարն էր Քալիֆորնիայէն ժամանած հանրածանօթ բեմադրիչ՝ Էրիք Նազարեան, որ ամենայն բծախնդրութեամբ կատարեց իր աշխատանքը:
Մեծարանքի հանդիսութեան կազմակերպող յանձնախումբին անունով՝ Անի Պօղիկեան-Գասպարեան, բեմ հրաւիրեց Նազարեանը, որ իր խօսքին մէջ տեղեկացուց թէ Հայ Դատի յանձնախումբերուն եւ գրասենեակներուն գործունէութիւնը հետզհետէ աւելի կը ծաւալի Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ յատկապէս հատուցման խնդիրներու բարձրացման, ինչպէս նաեւ հատուցում եզրը սահմանելու ուղղութեամբ: «Յատկապէս այս տարի, Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւրամեակին առթիւ, շատ ծանր եղաւ Հայ Դատի յանձնախումբերու աշխատանքը, որ դեռ ալ երկար ճամբայ ունի կտրելիք», յայտնեց ան: Ապա քանի մը վայրկեան, ներկաները ըմբոշխնեցին վաւերագրական կարճ ժապաւէն մը, որ կը ներկայացնէր այս տարեշրջանի ընթացքին պատահած անցուդարձերը:
Մեծարանքի հանդիսութեան կազմակերպող յանձնախումբին անունով, խօսք առաւ Յովիկ Գույումճեան, որ իր կարգին հրաւիրեց Հայ Դատի Ուաշինկթընի Յանձնախումբի կեդրոնական գրասենեակի վարիչ պատասխանատու Արամ Համբարեանը: Այս վերջինը իր տպաւորիչ խօսքը սկսաւ, նշելով թէ երկու երիտասարդ սահմանապահ զինուորներ վերջերս մահացած են Արցախի սահմանին մօտ եւ յայտնեց թէ նմանօրինակ դէպքեր հետզհետէ կը կրկնուին, որոնք ցոյց կու տան թէ շրջանէն ներս խաղաղութիւն հաստատելու ճիգերը կը մնան միշտ ալ հարցական:
Նախապէս պատրաստուած ժապաւէնով մը, ներկաները լսեցին Շրջանի ներկայացուցիչներէն՝ Տէյվ Թրոթի խօսքը, որ ոչ թէ միայն կը շնորհաւորէր Հայ Դատի այս մեծարանքի հանդիսութիւնը, այլ նաեւ կը նախանձէր անոր կատարած գործունէութեան վրայ: Ան աւելցուց թէ մարդկութեան խիղճը, կը մնայ անհանգիստ եւ ամենայն պատշաճութեամբ, պէտք է որ ճանչցուի այս մարդկային սպանդը:
Ապա մեծարանքի հանդիսութեան կազմակերպող յանձնախումբի քարտուղար Լարա Ներսէսեան բեմ հրաւիրեց Միշիկընի 39-րդ շրջանի ներկայացուցիչ Քլինթ Քեսթօն, որ յայտնեց թէ պահած ըլլալով իր ասորի արմատները, երբեք օտար չի զգար եւ լաւապէս կը հասկնայ այսօրուայ հաւաքին խորհուրդը: Նաեւ, ան շնորհակալութիւն յայտնեց թէ, շարունակ շրջանի հայ գաղութը թիկունք կանգնած է իր կատարած աշխատանքներուն: «Ես ալ իմ կարգիս, պատրաստ եմ ամէն գնով օժանդակելու», նշեց ան:
«Վահան Քարտաշեան» շքանշանը ստացաւ, աւելի քան յիսուն տարիէ ի վեր Հայ Դատին եւ յատկապէս Միշիկընի շրջանէն ներս հայութեան համար գործած Արմէն Թոփուզեանին, որ ժամանած էր ընտանեկան պարագաներով: Ներսէս Կէտիկեան ներկայացուց Թոփուզեանի կեանքը եւ ապա զինք բեմ հրաւիրեց յանձնելու յուշանուէրը: Կարճ, սակայն տպաւորիչ ելոյթով մը, Թոփուզեան յայտնեց թէ, իրեն համար, տասնամեակներ շարունակ այդպէս եղած է ապրելաձեւը՝ մնալ հայ, պահել ամատներն ու շարունակ գործել ի նպաստ Հայ Դատին:
«Ժառանգութիւն» շքանշանը վերապահուած էր վերջերս մահացած Ճոն Քեչիկեանին: Փօլ Պարտիզպանեան ներկայացուց լուսահոգի հայորդին, ապա բեմ հրաւիրեց անոր զաւակը՝ Վահէն որպէսզի փոխանցէ իր սրտի խօսքը: Վահէ Քեչիկեան խորին շնորհակալութիւն յայտնեց եւ աւելցուց թէ, իր հօր ջահը բարձր պիտի պահէ, շարունակ ծառայելով Հայ Դատին:
«Ազատութիւն» շքանշանով պարգեւատրուեցան միջազգային համբաւ վայելող՝ իրաւագէտ եւ մարդկային իրաւունքներու պաշտպան՝ Ֆեթհիյէ Չեթինը, եւ Միացեալ Նահանգներու Ներկայացուցիչներու տան մեծամասնութեան նախկին ղեկավար Տէյվիտ Պոնիըր: Այս վերջինը, պայմաններու բերմամբ չկրցաւ ներկայ ըլլալ, եւ յատկապէս այս առթիւ պատրաստուած տեսաներիզը ներկայացուեցաւ: Իր խօսքին մէջ, Պոնիըր անդրադարձաւ Հայ Դատի գործունէութեան մասին: Ան շեշտեց թէ, հետեւողական աշխատանքի արդիւնք, դեռ վերջերս Փարակուայի Խորհրդարանը, միաձայնութեամբ ճանչցաւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը:
Ֆեթհիյէ Չեթին թրքերէնով խօսք առաւ, որ տեղւոյն վրայ թարգմանուեցաւ յատուկ թարգմանիչի մը կողմէ:
«Երբ իմացայ մեծ մօրս պատմութիւնը, շատ երիտասարդ էի, շատ զայրացայ, մանաւանդ որ կառավարութեան ալ դէմ էի. եթէ այդ ժամանակ գրի առած ըլլայի այդ հարցերը, իմ գրութեան ձեւս վրէժխնդրական պիտի ըլլար, սակայն տարիներու ընթացքին ես ալ հասունցայ, այս բոլորը ապրելէ ետք աւելի հանդարտեցայ եւ ըսի, որ իմ մտածումս պիտի չգրեմ, այլ մեծ մօրս ապրումները պիտի արձանագրեմ, իր կեանքին վկայութիւնը, որովհետեւ այս պատմութեան ճշմարտութիւնը մարդոց սրտերուն պիտի դպչի», ըսաւ Չեթին:
Յատուկ շքանշան մը յանձնուեցաւ Պոլսոյ «Նոր Զարթօնք» շարժումի պատասխանատու խօսնակ Սայաթ Թաքիրի, որ անդրադարձաւ Պոլսոյ «Արմէն» ճամբարի մասին:
«Արմէն ճամբարը վերածեցինք վայրի մը, ուր հայերու վերաբերեալ ամէն ինչ կը խօսուի: Այնտեղ բանավէճեր կազմակերպեցինք, մշակոյթին ու պատմութեան վերաբերող ձեռնարկներ ըրինք: Շաբաթուան, վերջերուն տարբեր ժողովուրդներու զաւակներ ի մի եկան: Երբ մէկ կողմը քանդուած էր, միւս կողմը երեխաներուն եւ անոնց ծնողներուն համար ճամբար մը դարձաւ, ուր մարդիկ կու գային հայերու մասին բաներ մը սորվելու: Այս դիմադրութեան դրական աւարտով` հայերը առաջին անգամ կրցան դիմադրութեան միջոցով յաջողութեան հասնիլ: Հայերուն մէջ դիմադրութեան մշակոյթը մտցնելով է, որ պիտի արժեւորուի այս գործընթացը», յայտնեց ան շնորհակալութիւն յայտնելով Հայ Դատի Յանձնախումբին:
Փակման խօսքը փոխանցեց, Ա.Մ.Ն. Արեւելեան Շրջանի Կ.Կ.-ի ներկայացուցիչ Հայկ Օշականը, որ կոչ ուղղեց ամէն գնով շարունակելու աշխատանքը: Ան շնորհակալութիւն յայտնեց կազմակերպող յանձնախումբին, որ լաւապէս կազմակերպած էր այս մեծարանքի ձեռնարկը:
Աւարտին աղօթքը կատարեց Ա.Մ.Ն. Արեւելեան Շրջանի Բարեջան Առաջնորդ Արքեպիսկոպոս Օշական Չօլոյեան:
Անխուսափելի Ճամբորդութիւն Մը
Գրեց՝ Ֆեթհիէ Չեթին
Թարգմանեց՝ Յարութիւն Մըսրլեան
Դեկտեմբեր 8, 2015
Նիւ Ճըրզի
Ֆեթհիէ Չեթինի «Անխուսափելի Ճամբորդութիւն Մը» (An Inevitable Journey) յօդուածը լոյս տեսած է «Հայրենիք»ի ամգլերէն բաժնի «Արմինիըն Ուիքլի» շաբաթաթերթի Դեկտեմբեր 2, 2015 -ի թիւին մէջ: Ֆեթհիէ Չեթին իրաւաբան է եւ Մարդկային Իրաւանց Պաշտպան: Հեղինակն է հանրածանօթ «Մեծ Մայրս» եւ «Թոռները» (Այշէ Կիւլ Ալթընայի հետ) գործերուն:
Հեղինակը իր այս յօդուածը իբր բանախօսութիւն կարդացած է թրքերէն լեզուով (անգլերէնի թարգմանուած` A. Bolcakan-ի կողմէ) Նոյեմբեր 14-ին, Տիթրոյթի մէջ, տեղի ունեցած Միացեալ Նահանգներու Արեւելեան շրջանի Հայ Դատի յանձնախումբի կազմակերպած մեծարանքի հանդիսութեան ընթացքին, ուր Չեթին ստացած է «Ազատութեան» շքանշանը:
Սիրելի եւ յարգարժան ղեկավարներ ու անդամներ Ամերիկայի Հայ Ազգային Մարմնի, եւ պատուարժան հիւրեր,
Կ՚ուզեմ ըսել որ մեծ առանցնաշնորհում մըն ինձ համար այսօր ձեր հետ գտնուելու, եւ այսպիսի իմաստալից եւ կարեւոր շքանշանի մը՝ «Ազատութեան Շքանշան»ին արժանի դառնալու համար:
Եւ ես պատւըուած կը զգամ արժանի համարուելու, մասնաւորաբար ա՛յս տարի, Հայկական Ցեղասպանութեան 100 ամեակի յիշատակութեան առթիւ: Խորին շնորհակալութիւն կը յայտնեմ բոլորիդ որ նման պատիւ եւ առանցնաշնորհում ընծայեցիք ինծի: Նոյն ատեն կը զգամ ամօթն ու տարակերպութիւնը, եկած ըլլալով երկրէ մը որ ազատ չէ նման «Ազատութեան Շքանշան» մը ստանալու:
Կու գամ երկրէ մը ուր մարդիկ ազատ չեն զգար: Երկրէ մը՝ ուր որեւէ ազատութեան պահանջ կը ճզմուի արեամբ եւ բռնութեամբ: Երկրէ մը՝ ուր բռնադատութիւնը օրինաւորացուած է , եւ դարձած գռեհիկ: Կու գամ երկրէ մը ուր մարդոց մարմինները պետութեան ռումբերուն պայթումէն պատառ-պատառ կը սփռուին ամեն կողմ, երախաներուն մարմինները կը ծակծկուին իշխանութեան բամբուշտներէն, եւ՝ լրագրողներուն կեանքերը կը դարձուին անտանելի::
Կու գամ երկրէ մը ուր, երկար տարիներ, արիւնածարաւ եւ չար բռնութիւնը զգացուած է կեանքի բոլոր ոլորտներուն մէջ: Եւ այսօր, երկրին քաղաքագէտներուն մեծամասնութիւնը , այս բոլորը կ՚ընդունի իբր ժամանակակից հարցեր: Հարցեր որոնք պիտի փոխուին երբ երկրին կառավարութիւնը փոխուի: Կառավարութիւնները կու գան ու կ՚երթան, եւ մենք, ահա հարիւր տարիէ ի վեր, դեռ կ՚ապրինք այս բռնութիւնը ամենասաստիկ կերպով:
Ամեն պարագայի, մենք բռնադատութիւնն ու անոր կազմաւորման արմատները խնդրական հարց չենք դարձուցած: Ո՛չ ալ լիովին եւ բաւարար կերպով քննած ենք արդիւնքները դար մը առաջ պատահած այդ հզօրագոյն եւ չար բռնադատութեան:
Ինչպէս որ յայտնի է, ցեղասպանութիւնը ոչ միայն կը կործանէ գոյութիւն ունեցող ընկերութիւնը ամենէն անգութ եւ տաժանելի կերպով, , այլ նաեւ, կը կաղապարէ կազմութիւնը նոր ընկերութեան մը, պատուած վախի, ատելութեան, ամօթի եւ բռնադատութեան զգացումներով: Ցեղասպանութինը մարդոց մարմինները աւերելու կողքին կը փշրէ նաեւ անոնց իմացողութինը:
Ահաւոր բռնութեան մը պատճառած արմատական կործանումը նկարագրելու համար , Հաննա Արէնտդ ակնարկելով հանրածանօթ «աշխարհի վերջը» արտայայտութեան, կ՚ըսէ. – մարդոց նախապէս ապրած կեանքը հիմնովին կը փոխուի եւ կ՚այլափոխուի երեւակայական աշխարհի մը: Այս նոր աշխարհին մէջ ամեն ինչ տակն ու վրայ դարձած կ՚ըլլայ: Ճշմարտութիւնն ու սուտը տեղափոխուած՝ մէկը միւսին տեղն առած կ՚ըլլայ: Այն ինչ որ արտառոց էր ու արիւնածարաւ, կը դադրի բացառութիւն մը ըլլալէ եւ կը դառնայ նոր հաստատուած տրամաբանութիւն մը: Այն ինչ որ անցեալին անգութ էր եւ արտառոց, կը դառնայ կանոնաւոր:
Թուրքիոյ Հանրապետութիւնը, որը իր էութիւնը կը հիմնաւորէ ցեղասպանութեան գազանութեան եւ բռնաբարութեան վրայ, կը շարունակէ իր գոյութիւնը վախ ու սպառնալիք սփռելով, եւ իր շուրջը սպառելի ու անհետացման ենթակայ եղող կեանքեր ստեղծելով:
Երէկ՝ հայերուն կեանքերն էին սպառելի: Իսկ այսօր՝ քիւրտերը, կիները, միասեռականները եւ հակառակորդ խմբակցութեան անդամներն են որ այդ նոյն ճակատագրին կ՚արժանանան:
Քանի որ այս մթնոլորտը կործանում եւ խոց կը վերստեղծէ, եւ կը քաջալերէ պետութեան որդեգրած բռնութեան, անգթութեան եւ ատելութեան քաղաքականութիւնը, մենք տարիներով այս պարուրաձեւ բռնադատութեան մէջ կ՚ապրինք: Եւ քանի որ բռնութիւնը երկրին շարունակական քաղաքականութիւնը դարձած է, ոճիր մը գործելը, եւ բռնութիւնը ի շահ երկրին գործադրելը վարձատրութեան վարք մը դարձած է, պատիժ մը ըլլալու փոխարէն:
Մենք այս պարուրաձեւ բռնութենէն պէտք է ազատինք: Յստակ է , որ ասիկա թուրք ընկերութեան՝ ըլլայ «թուրք»ին, ըլլայ «քիւրտ»ին, թէ մնացեալ միւս բոլորին, առաջնակարգ խնդիրն է: Պէտք չէ մոռնալ , որ անցեալը բաղկացուցիչ մէկ մասն է ներկային: Ինչպէս որ Արէնտդը կը յիշեցնէ մեզ, եթէ չարիքը մէյ մը կրած ըլլանք, բացարձակապէս պատճառ մը չկայ որը կրնայ արգելք հանդիսանալ անոր կրկնութեան: Փորձառութիւնները կ՚արձանագրուին մարդուս գիտակցութեան մէջ, եւ անոնք անցեալի մասին եղած ըլլալուն չափ ապագայի մասին ալ են: Հետեւաբար՝ այս պարուրաձեւ բռնութենէն դուրս գալու միակ միջոցը բռնութիւն ստեղծող քաղաքականութեան ընթացքը քննարկելն է: Ընթացք մը՝ որ տարբեր ձեւերով կը կրկնուի ամեն օր: Քննարկումը պէտք է ըլլայ հարցաքննելով արմատները մեր պետութեան, մեր ազգին, մեր ինքնութեան որոնք հիմնուած են ցեղասպանութեան վրայ: Մենք մեզ հարցնելու ենք մեր մեծ հայրերուն ըրածներուն մասին…:
Մենք դեռ միայն սկիզբն ենք այս դժուար ճամբորդութեան: Ճամբորդութիւն մը՝ մեր ինքզինքն ու ինքնութիւնը մանրազննութեան ենթարկելու համար: Սկսա՛ծ ենք այս ընելու՝ եւ այլեւս անկարելի է ետդարձը:
Դժուա՛ր ճամբորդութիւն մըն է, բայց՝անխուսափելի:
Իմ ճամբորդութիւնը սկսաւ մեծ մօրս պատմութիւնը իմանալով: Իր պատմութիւնը ինը տարեկան աղջկայ մը մասին էր, որը ականատես եղած էր անգթութեան, գազանութեան, ջարդի, կողոպուտի եւ ահրելի ցաւերու:
Ան ողջ մնացած էր իր մօրմէն յափշտակուած ըլլալուն պատճառով՝ խզուելով իր ճանչցած ու վստահած աշխարհէն: Նետուած էր այնպիսի մարդոց մէջ որոնք սպաննած էին իր սիրելիները, կամ՝ մարդոց որոնք դիտողնե՜ր եղած էին այդ գազանութիւնները պատահած ատեն: Այս կը նշանակէ, որ ան պիտի կորսնցնէր իր լեզուն, իր կրօնքը, իր անունն ու իր ձայնը: Ան իր պատմութիւնը չպատմած ես ոչինչ գիտէի մեր պատմութեան ամօթալի էջերուն մասին: Այն ինչ որ սորվեցայ այդ օր՝ ցնցում, բարկութիւն եւ ըմբոստութիւն ստեղծեց մէջս: Բայց քանի որ այդ հարցը հանրութեան մէջ չէր արծարծուեր, նոյն իսկ անձնական շրջանակի մէջ չէր արտայայտուէր, ես, այն ատեն, քաղաքական կապակցութիւնն ու գիտակցութիւնը չունէի ըմբռնելու այս բոլորը:
Մեծ մայրս թԷեւ տասնեակ մը տարիներ լուռ էր մնացեր, բայց՝ ոչի՛նչ մոռցեր էր: Չէ՛ր մոռցեր անունները իր մօր, հօր, մեծ հօր, գիւղին եւ նոյնիսկ գիւղապետին անունը եւ անոնց փորձառութիւնները: Կարծես այս բոլոր բաները, տարիներու ընթացքին, ինքզինքին կրկնելով փորձեր էր չմոռնալ, որ օր մը , իր պատմութեան մասին կարենար խօսիլ: Ինձ համար ամենէն ազդու բանը՝ ա՛յս էր:
Այն ինչ որ տեղեկացայ մեծ մօրմէս սկսայ բաժնել իմ մտերիմներուն հետ, եւ յետոյ, մասնաւորաբար իմ ընկերվարական ընկերներուս հետ: Իմ ուշադրութիւնս գրաւեց այն իրողութիւնը, որ գրեթէ բոլորն ալ նոյնպիսի պատմութիւններ ունէին, եւ մարդոց ձայները փսփսուքի կը վերածուէին երբ իրենց պատմութիւնները կը բաժնէին ուրիշներուն հետ: Լռութիւնը՝ միայն մեծ մայրերու լռութիւն չէ՛ր: Այլ՝ բոլո՛ր ընկերութեան:
Բայց երիտասարդ էինք եւ հետամուտ ախարհը փոխելու, խորհելով որ ուրիշ աշխարհ մը կարելի է ստեղծել: Մօտէն կը հետեւէինք թէ ինչ կը պատահի Շիլէի, Արժանթինի, եւ Անկոլայի մէջ, եւ բարձրաձայն լոզանքներ կը պոռայինք:
Բայց մէյ մը երբ կը սկսէինք խօսիլու մեր երկրին մէջի եւ մեր աչքերուն առջեւ տեղի ունեցած պատահարներուն մասին, մէկս միւսին ականջին կը սկսէինք փսփսալ, նոյնիսկ երբ նեղ շրջանակի մէջ ըլլայինք: Այս պատճառով է որ իմ առաջին հարցումս եղաւ «Ինչո՞ւ այս լռութիւնը», եւ սկսայ զբաղիլ այս ու նման նոր եւ դժուար հարցերով:
Ի՞նչ պատահեցաւ 1915-ին. ի՞նչ պատահեցաւ հայ ժողովուրդին: Ի՞նչ է ցեղասպանութիւնը, եւ ի՞նչ կը նշանակէ յետապրող մը ըլլալ: Մեծ մայրս, եւ ուրիշ երեխաներ ու կիներ որոնք մեծ մօրս պէս նոյն ճակատագիրն ունեցան, ինչպէ՞ս ողջ մնացին: Եւ ինչո՞ւ այս երեխաներուն եւ կիներուն մասին պաշտօնական պատմութեան գիրքերուն մէջ ո՛չ մէկ յիշողութիւն կայ: Ցեղասպանմութեան հետեւանքն եղող կործանումն ու խոցը, ինչպիսի՞ արդիւնք կրնայ ունենալ մեր վրայ: Բռնաբար իսլամացման, ձուլման, ուռացման եւ յիշողութեան ջնջումի քաղաքականութիւնը՝ ցեղասպանութեան բաղադրիչ մասե՞րն են: Արդեօք ցեղասպանութիւնը բան մըն էր որ սկսաւ ու վերջացա՞ւ 1915-ին: Այսօ՛ր ինչ են անոր հետեւանքները: Ցեղասպանութիւնը ինչպէ՞ս կը կազմաւորէ մեզ:
Ես գիտեմ ցեղասպանութեան ատեն մեծ մօրս ուր ըլլալը: Բայց գիտե՞մ իմ ոչ-հայ մեծ հայրերուս ուր ըլլալը: Կեանքիս բոլոր երեւոյթներուն մէջ, արդեօք հայկական մաս մը չկա՞յ: Ի՞նչ է արժէքը այն ինքնութեան եւ առանձնաշնորհման որ ինձ տրուած է: Այն ինչ որ գիտենք՝ սահմանափակուած է մեզի ըսուածներով: Կարելի՞ է փոխանցել ցեղասպանութիւնը: Ողջ մնացողները ինչպէ՞ս կրցան ապրիլ իրենց վախերով եւ խոցերով: Կարելի ՞ է բուժել վէրքերը, որ ցեղասպանութենէն յետոյ կարելի ըլլայ ամբողջութիւն մը դառնալը:
Այդ ինչպիսի՞ քաջութեան, ուժի եւ վերակենդանացման կարողութիւն պէտք է ունենալ, որ մէկը կարենայ ողջ մնալ այդքան վէրքերէ եւ խոցերէ տառապելէ յետոյ: Կրնա՞նք արդեօք ապագան բարելաւել: Եւ՝ ինչի՞ կարիքն ունինք այդ ընելու:
Կրնամ հետեւեալը ըսել ձեզի: Գիտակից տարրերը թուրք ընկերութեան, մասնաւորաբար երիտասարդները, սկսած են այս հարցումներն ու աւելին ընելու: Եւ թիւը այս տարրին սկսած է բազմանալ: Երկար յապաղումէ մը յետոյ ըլլալով հանդերձ, 1915-ը սկսած է քննուիլ , գիրքեր սկսած են հրատարակուիլ, ֆիլմեր պատրաստուիլ, եւ ակադեմական հետաքրքրութիւնը սկսած է օրէ օր շատնալ: Բաւարար է՞ ասիկա: Անշուշտ ո՛չ, որովհետեւ դեռ շատ ընելիք կայ, եւ երկար ճամբայ ունինք կտրելիք: Թէեւ նոր ենք սկսէր, բայց հսկայ ճեղք մը բացեր ենք , եւ՝ նախադուռն ալ անցեր:
Այս հարցումներուն պատճառով բացուած միջոցին մէջ նորանոր հարցումներ ընելը ստիպողական եւ անխուսափելի կը դառնայ: Որովհետեւ հասած ենք ճամբուն վերջաւորութեան որը բեռնաւորուած է պատմութեան ուղեցոյցով: Բռնութեան ամենօրեայ գործունէութիւնները կը հաստատեն որ այս ճամբան անել ճամբայ մը դարձած է:
Ցեղասպանութեան ճանաչումը պարտաւորութիւն մըն է թէ՛ Թուրքիոյ պետութեան եւ թէ՛ թուրք ընկերութեան:
Կարեւոր է ցեղասպանութեան ճանաչումը՝ զոհերուն արժանապատւութիւնը իրենց՝ ցեղասպանութեան զոհերուն վերադարձնելու համար, անոնց կորուստներուն հատուցում կատարելու համար, արդարութիւնը ապահովելու համար, վէրքերը բուժելու համար, եւ համագոյ ըլլալ երկրի մը մէջ ուր բռնութիւն չկայ: Ամօ՛թ կը զգամ քաղաքացին ըլլալու երկրի մը որ դեռ կ՚ուռանայ ցեղասպանութիւնը, եւ՝ ոչ միայն Իսթանպուլի կեդրոնը հոյադամբան մը կը կառուցանէ արիւնածարաւ մարդասպաններուն համար, այլ նաեւ ՝ զայն կ՚անուանէ «Ազատութեան Կոթող» անունով..:
Այս շքանշանը կը ձօնեմ ցեղասպանութեան բոլոր զոհերուն . յարգանքով կը ձօնեմ մեր բոլոր մեծ հայրերուն ու մեծ մայրերուն որոնք իրենց կեանքերը կորսնցուցին ցեղասպանութեան ընթացին. հիացմունքով կը ձօնեմ քաջութիւնն ու ուժը ունեցող մեր վերապրողներուն: Բոլորը թող խաղաղութեան մէջ հանգչին:
Եւ վերջապէս, կը յուսամ որ պիտի ընդունիք այս խոստումը որ ահա կ՚ընեմ բոլորիդ ներկայութեան: Վստահ կրնաք ըլլալ, սիրելի՛ բարեկամներ, վստա՛հ եղէք, որ բարոյական այն քաջալերանքը որ ցուցաբերեցիք այս օր իմ հանդէպ, պիտի մղէ ինձ որ շարունակեմ պահանջել արդարութի՛ւնը, ճշմարտութի՛ւնը եւ ազատութի՛ւնը ամեն գնով: Պահանջել՝ այնքան ատեն որ կրնամ պայքարիլ, պահանջել՝ այնքան ատեն որ ողջ եմ:
Կը խոստանա՛մ: