«ԱԼԻՔ», Կ. Դ. – Հայոց Ցեղասպանութեանը նւիրւած իւրաքանչիւր տարի մասնաւորապէս պարսկալեզու լսարանի՝ Իրանի քաղաքական, գիտական ու մտաւորական խաւի՝ լրագրող-հետազօտողների համար նախաձեռնւող, եւ իր բնոյթով իւրայատուկ միջոցառումներից է Հայկական հարցերի ուսումնասիրութեան կենտրոնի՝ «ՀՈՒՍԿ»-ի կազմակերպած ծրագիրը:
Երէկ՝ մայիսի 12-ին, Թեհրանի Հայ հասարակական միութեան Հայ ակումբի սրահում կազմակերպւած միջոցառումը մեկնարկեց Իրանի պետական հիմնով եւ ներկաների մէկ րոպէ յոտընկայս լռութեամբ:
«ՀՈՒՍԿ»-ի եւ կազմակերպիչ յանձնախմբի անունից ներկաներին ողջոյնի խօսք ասաց Իսիկ Իւնանէսեանը, անդրադառնալով հայ ժողովրդի պահանջատիրական կեցւածքին, Հայոց Ցեղասպանութեան պաշտօնապէս ճանաչման գծով միջազգային ասպարէզում նկատւող աննախընթաց աշխուժութեանը եւ Թուրքիայի մերժողական դիրքորոշմանը:
Նա կարեւորութեամբ անդրադարձաւ հայ ժողովրդի նկատմամբ Իրանի բարեացակամութեանը, նշելով որ իրանահայութիւնը ակնկալում է Իրանի կողմից Հայոց Ցեղասպանութեան պաշտօնապէս ճանաչումը:
Միջոցառումը յագեցած էր ոչ միայն բանախօսական եւ օրւայ առթիւ ելոյթներով, այլ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին պարսկերէնի թարգմանւած փաստավաւերագրական տեսաֆիլմերի ցուցադրութեամբ:
Ծրագրի մէկ այլ բաժնում իրանցի բանաստեղծ Մոինէդդին Մոհամմադին ասմունքեց Ցեղասպանութեանը նւիրւած իր պասկերէն բանաստեղծութիւնը, որը մեծ ոգեւորութիւն ստեղծեց հանդիսատեսի մօտ:
Միջոցառմանը հրաւիրւեց արտայայտւելու Իրանում ՀՀ դեսպան Արտաշէս Թումանեանը: Իր ելոյթի ընթացքում դեսպանը կարեւորեց այս օրերին դրսեւորւած համահայկական միասնականութիւնն ու դրւատանքով արտայայտւեց բոլոր այն երկրների մասին, որոնք զօրակցել են հայ ժողովրդին ու ճանաչել Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ աւելացրեց. «Մենք երկրներին չենք բաժանում երկու մասի, ովքեր ճանաչել են, եւ ովքեր չեն ճանաչել Հայոց Ցեղասպանութիւնը. դա ժամանակի խնդիր է եւ մենք բարեկամներ ունենք երկու ճամբարներում էլ»:
Դեսպանը իր ելոյթի ընթացքում նշեց նաեւ, որ թէեւ Թուրքիան Հայոց Ցեղասպանութեան մասին միջազգայն բեմի ուշադրութիւնը շեղելու համար խորհուրդ է տալիս շատ էլ չառնչւել պատմութեանը եւ առաջ նայել ու յաւելեց. «Թէեւ մենք առաջ ենք նայելու եւ առաջ ենք շարժւելու, եւ կերտելու ենք մեր ժողովրդի ճակատագիրը, բայցեւ այնպէս՝ շարունակելու ենք Յիշել եւ Պահանջել: Սա է այն բանաձեւը, որով մենք պարտաւոր ենք յարաբերւել բոլորի հետ»:
Դեսպանի ելոյթից յետոյ՝ հրաւիրւեց բանախօսելու Իսլ. խորհրդարանում Սպահանի եւ հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանը: Նա իր ելոյթի ընթացքում անդրադարձաւ Թուրքիայի կառավարութեան կողմից տարածաշրջանում իրականացւող բացասական քաղաքականութեանը, ինչպէս նաեւ՝ Հայոց Ցեղասպանութեան նկատմամբ ժխտողական՝ յաճախ իրարամերժ քաղաքականութեանն, ու հայկական կոթողների ոչնչացման երեւոյթին: Պատգամաւորը հանգամանալից կերպով անդրադարձաւ այն թեմային, որ հայ ժողովրդի պահանջատիրական կեցւածքը մի առաքելութիւն է, որը կարող է դիմակայել Թուրքիայի կառավարութեան տարածաշրջանային ներկայ նկրտումները:
Վերջում հրաւիրւեց արտայայտւելու Թեհրանի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ արք. Սարգսեանը: Թեմակալ առաջնորդը կարեւորութեամբ նշեց այն հանգամանքը, որ դարերի անցումով չի մոռացւելու Հայոց Ցեղասպանութիւնը, քանզի վէրքը այնքան խորն է, որ երբեւէ չի մոռացւելու: Նա աւելացրեց. «Կը գայ մի օր, երբ ինքը՝ Թուրքիան, կընդունի իր հայրերի գործած մեծ սխալը, որովհետեւ ժողովուրդների պատմութիւնը չի կարելի կեղծիքի վրայ հիմնել»: Տ. Սեպուհ արք. Սարգսեանը կարեւորութեամբ անդրադարձաւ Իրանի կողմից թէ՛ Ցեղասպանութեան տարիներին, եւ թէ՛ դրանից յետոյ հայ ժողովրդի նկատմամբ ցուցաբերած բարի կամեցողութեան մասին:
Միջոցառմանը ներկայ էին նաեւ՝ Իսլ. խորհրդարանում Թեհրանի եւ հիւսիսային իրանահայութեան պատգամաւոր դոկտ. Կարէն Խանլարեանը, Իրանի արտգործնախարարութեան եւ պետական շրջանակների ներկայացուցիչներ, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Վիգէն Բաղումեանը, ՀՀ դեսպանութեան դիւանագիտական աշխատակազմը, ազգային մարմինների ու միութիւնների ներկայացուցիչներ:
Միջոցառումը աւարտւեց ընդունելութեամբ:
Նկար – Ռոբերտ Բեգլարեան
روبرت بگلریان: دولت ترکیه برای رهائی از صفحات تاریک گذشته نیاکان خود بهتر است به صدای روشنفکران خود گوش فرادهد
گرامیداشت یکصدمین سالگرد نسل کشی ارمنیان با حضور اندیشمندان فارسی زبان
آلیک، سرویس سیاسی- سه شنبه، 22 اردیبهشت، تالار اجتماعات “انجمن ارامنه” تهران شاهد برگزاری مراسم یادبود یکصدمین سالگرد نسل کشی ارمنیان با حضور میهمانان و اساتید فارسی زبان بود. در این مراسم که با سرود جمهوری اسلامی و نمایش فیلم آغاز شد روبرت بگلریان، نماینده ارمنیان اصفهان و جنوب کشور در مجلس، سخنرانی کرد.وی با اشتباه خواندن اصرار بر انکار نسل کشی از طرف دولت ترکیه، سیاستمداران ترکیه را به شنیدن صدای روشنفکران ترکیه ای فراخواند. وی با تاکید بر اینکه روشنفکران، مورخین، و بخش وسیعی از جامعه ترکیه ای پذیرش تاریخ و رهائی از صفحات تاریک گذشته نیاکان خود را در شناسائی نسل کشی شهروندان تاریخی خود می داند.
در این مراسم که با حضور دکتر کارن خانلری، نماینده ارمنیان تهران و شمال کشور و مسئولین شورای خلیفه گری ارامنه تهران، نمایندگانی از مجامع و انجمن های فرهنگی ارمنیان تهران، و اهالی رسانه نیز همراه بود، سبوه سرکیسیان، پیشوای مذهبی ارمنیان تهران نیز به سخنرانی پرداخت.
اسقف اعظم ارمنیان تهران و شمال ایران نیز با یاد آوری گذشته ننگ آور عثمانی ها و کمک و یاری رسانی ایرانیان به ارمنیان مورد تهاجم و قتل و غارت قرار گرفته از کنسول ایران در شهر سامسون عثمانی که به یاری ارمنیان شتافته و پناه دادن آنان را در مقر کنسولگری به خاطرات نویسنده ای ارمنی به نام میناخوریان اشاره کرد که از همین نجات یافگان بوده و بعدها در کتاب خاطرات از این موضوع پرده برداشت.
وی از قدردانی ارمنیان جهان از ایرانیان و ایران، سخن به میان آورده و از کشورمان ایران نه به عنوان کشوری ثالث برای ارمنیان، بلکه به عنوان سرزمین و خواستگاه عزیز یاد کرد و خاطرنشان کرد: ارمنیان ایران نه تنها عرق جبین خود را با کار و تلاش فراوان به این خاک معطر کرده اند بلکه قطره-قطره خون خود را هم تقدیم سرزمین عزیز خود طی هشت سال دفاع مقدس کرده اند.
ایساک یونانسیان از طرف هیات برگزاری این مراسم، با بیان اینکه ارمنیان جهان هم اکنون علاوه بر درخواست شناسائی رسمی نسل کشی ارمنیان، گام را استوارتر نهاده و خواهان دریافت غرامت، بازگرداندن اموال مصادره شده و اعاده سرزمین های ارمنستان غربی می باشند. موجی که در ماه های اخیرو بویژه از حدود چند هفته پیش و پس از سخنان پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان در محکومیت نسل کشی ارمنیان و اعلام رسمی آن به عنوان نخستین نسل کشی قرن بیستم و نیز مصوبه پارلمان اروپا در محکومیت این نسل کشی و درخواست از دولت ترکیه برای شناسائی رسمی این واقعه ایجاد شد، گواه این واقعیت است که انتظارات ارمنیان چندان هم بی دلیل نبوده اند. این روند در چند هفته اخیر و پس از مصوبه های پارلمان های هلند، آلمان (رئیس جمهور)، اطریش، بلغارستان، و لوکزامبورگ شکل جدی تری به خود گرفته و گمان می رود طی ماه های آینده دچار تغییرات بسیاری شود. وی در ادامه خاطرنشان کرد واکنش های دولت مردان ترکیه نسبت به اظهارات پاپ فرانسیس و نیز مصوبه پارلمان اروپا اثبات نمود که آنها در برخورد با این واقعه عاجز شده و در گرداب سونامی که ارمنیان از چند سال قبل هشدار آنرا داده بودند گرفتار شده اند. وی همچنین از بیداری جامعه روشنفکری ترکیه ابراز خشنودی کرده و خاطر نشان کرد که حضور نمایندگان حزب سبز های ترکیه در بنای یادبود نسل کشی ارمنیان در ایروان، مواضع سازنده احزاب کرد ترکیه، اعطای مجوز تجمع برای هزاران تن از ارمنیان ساکن ترکیه و ترک های موافق شناسائی نسل کشی در استانبول، برگزاری سمینارهای مختلف در خصوص نسل کشی ارمنیان در دانشگاه های آن کشور و تغییر رویه روزنامه نگاران نزدیک به دولت و برخی مطبوعات نظیر روزنامه “جمهوریت” و” اوزگور گوندوم” که در روز 24 آوریل با تیترهائی به زبان ارمنی تحت عناوینی چون نسل کشی دیگر هرگز منتشر شدند دلالت بر این موضوع و واقعیت دارد.
در این مراسم که با نمایش فیلم هائی در مورد روشنفکران ترکیه ای که با ارمنیان همدردی کرده اند و یا دولت مردانی که در زمان اجرای این کشتارهای سازمان یافته از دستورات دولت مرکزی سرپیچی کرده و ارمنیان تحت حکومت خود را پناه دادند همراه بود معین الدین محمدی، شاعر پارسی زبان کشورمان به خوانش شعری با عنوان “انکار”، با مزمون نسل کشی ارمنیان که سروده خود وی بود پرداخت.
در این مراسم همچنین یاد دو اندیشمند ایرانی عبدالحسین شیبانی ملقب به وحیدالملک از رجال سیاسی استادان دانشگاهی ایران و جمال زاده، از پیشگامان داستان نویسی نوین ایران نیز گرامی داشته شد. این دو اندیشمند از شاهدان عینی نسل کشی ارمنیان بوده و دیده ها و شهادت های خود را در غالب کتاب ها و مقاله ها منتشر کرده اند.
وحیدالملک در قسمتی از کتاب خود که با عنوان “خاطرات مهاجرت” منتشر ساخته بود آورده است: در نزدیکی ابوکمال سایبان ها و چادرهای زیادی از ارامنه دیده می شد.حالت اینها در حقیقت تاثر آور است. عده زیادی از آنها زن و بچه هستند و معدودی مردهای کهن سال نیز میان آنها دیده می شوند. همین که ما نزدیک شدیم عده زیادی دور ما را گرفته و با صدای بلند پول و خوردنی طلب می کردند. ما هر قدر پول داشتیم به آنها دادیم ولی متاسفانه این جزئی پول نمی توانست صدها مردم عریان و گرسنه را از چنگال بدبختی نجات دهد… وی در قسمتی دیگر آورده است: پیرزنی میان آنها با گریه به زبان ترکی می گفت خانه های ما را خراب کردند و ماها را به صحراها بدین حالت انداخته اند، چرا ماها را یک دفعه نکشتند تا بدین ترتیب زجرکش نشویم.
ایساک یونانسیان در پایان این مراسم از طرف برگزارکنندگان از انجمن های ایرانی نظیر ایرانیان ساکن ایتالیا و کانادا، انجمن دانشجویان دانشگاه امام علی (ع) و انجمن دانشجویان آذری زبان دانشگاه های تبریز و اردبیل که بیانیه هائی در محکومیت و همدردی ارسال کرده اند و همچنین از آقای معین الدین محمدی برای سروده زیبایشان تشکر نمود.