Պա­հան­ջա­տի­րա­կան ու­ժեղ ձայ­նով՝ նաեւ Գա­վա­լա­յի ձեռ­նար­կին

(ԱԶԱՏ ՕՐ) Ան­նա­խըն­թաց յա­ջո­ղու­թեամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ Ա­րե­ւե­լեան Մա­կե­դո­նիոյ եւ Թ­րա­կիոյ շրջա­նի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ա­մեա­կի կեդ­րո­նա­կան ձեռ­նար­կը, կազ­մա­կեր­պու­թեամբ՝ Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բին, Միջ-թա­ղա­յին Խոր­հուր­դին եւ Գա­վա­լա­յի Թա­ղա­կա­նու­թեան, Կի­րա­կի Ապ­րիլ 26ի ա­ռա­ւօ­տուն, Գա­վա­լա­յի OSCAR սրա­հէն ներս։

Շէն­քի մուտ­քին, նկար­նե­րու ցու­ցա­հան­դէս մը, «Πορεία θανάτου, δικαίωμα ζωής» վեր­տա­ռու­թեամբ, պատ­կե­րա­ւոր, նպա­տա­կաս­լաց լու­սա­բա­նու­թիւն մըն էր ինք­նին։ Սկ­սեալ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ծած­կա­գիր հրա­հանգ­նե­րու յու­նա­րէն թարգ­մա­նո­ւած պատ­ճէն­նե­րէն, ա­հա­ւոր ջար­դե­րու նկար­նե­րէն, մին­չեւ մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չում­ներ, Հա­յաս­տա­նը այ­սօր եւ հայ­կա­կան յու­շար­ձան­նե­րու մե­ծա­դիր նկար­ներ, հո­գե­պէս կը նա­խա­պատ­րաս­տէին հան­դի­սա­տե­սը, որ սրահ մտնե­լով նոյն նիւ­թե­րուն կը հե­տե­ւէր պաս­տա­ռի վրայ, «­Նա­նօր»ի եւ հո­գե­ւոր ու ազ­գա­յին պատ­շաճ ե­րաժշ­տու­թեան մեղմ հնչո­ղու­թեամբ։

Ու­շագ­րաւ էր ոչ միայն Օր­սե­թիա­տա­յէն, Տի­տի­մո­թի­քո­յէն, Ա­ղելք­սանդ­րու­պո­լի­սէն, Գո­մո­թի­նիէն եւ Ք­սան­թիէն ժա­մա­նած մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րու հոծ բազ­մու­թիւ­նը, այլ նաեւ Գա­վա­լա­յի յոյ­նե­րու զօ­րակ­ցա­կան ներ­կա­յու­թիւ­նը։ Հել­լէն պաշ­տօ­նա­տար­նե­րը բարձ­րա­գոյն մա­կար­դա­կով պա­տո­ւե­ցին 100ա­մեա­կի մեր յու­շա­տօ­նը։

Յու­նա­հա­յոց ա­ռաջ­նորդ Խո­րէն Արք. Տող­րա­մա­ճեա­նի կող­քին, ներ­կայ գտնո­ւե­ցաւ Գա­վա­լա­յի մեթ­րո­պո­լիտ Փ­րո­քո­փիոս Սր­բա­զա­նը։ Հ.Հ. հիւ­պա­տոս Մա­րիամ Յա­րու­թիւ­նեա­նի կող­քին, ներ­կայ ե­ղաւ հել­լէն կա­ռա­վա­րու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ գիւ­ղատն­տե­սու­թեան փոխ-նա­խա­րար Փա­նաեո­թիս Զ­ղու­րի­տիս, որ ժա­մա­նեց Ք­սան­թիէն Հ.Յ.Դ. Կ.Կ.ի ան­դամ Ատ­րիկ Ս­տե­փա­նեա­նի եւ Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի ան­դամ­նե­րուն հետ։

Ի­րենց ներ­կա­յու­թեամբ յու­շա­տօ­նը պա­տո­ւե­ցին ե­րես­փո­խան­ներ Տի­միթ­րիս Էմ­մա­նո­ւի­լի­տիս եւ Ա­լեք­սանտ­րա Ցա­նա­քա, շրջա­նա­յին փոխ-մարզ­պետ Թէո­տո­րոս Մար­քո­փու­լոս, ո­րու հո­վա­նա­ւո­րու­թեան ներ­քեւ կա­յա­ցաւ ձեռ­նար­կը, քա­ղա­քա­պետ Տի­միթ­րա Ցա­նա­քա, զօ­րա­վար Վ. Տէք­մէ­ծօղ­լու, ոս­տի­կա­նա­պետ Ավր. Քօս­քէ­րի­տիս, նախ­կին նա­հան­գա­պետ­ներ եւ քա­ղա­քա­պետ­ներ, մեծ թի­ւով վար­չա­կան պաշ­տօ­նա­տար­ներ, պոն­տոս­ցի­նե­րու, փոքր-ա­սիա­ցի­նե­րու եւ այլ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ՝ ա­տե­նա­պետ­նե­րու մա­կար­դա­կով։ Ա­ւելց­նենք, թէ շրջա­նի հո­գե­ւոր հո­վիւ Պա­րէտ քհնյ. Խա­չե­րեա­նի կող­քին եւս գտնո­ւե­ցան յոյն քա­հա­նա­ներ։

Պաշ­տօ­նա­կան ներ­կա­նե­րու շար­քին կա­յին տա­կա­ւին Հ.Յ.Դ. Կ.Կ.ի ան­դամ եւ Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի ա­տե­նա­պետ Յա­կոբ Յո­վա­կի­մեան, Ազ­գա­յին Վար­չու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ման­նիկ Աշ­րեան, շրջա­նի Հ.Յ.Դ. Կո­մի­տէի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Հայկ Չի­չէ­քեան, Միջ-թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Թագ­ւոր Գա­րաօղ­լա­նեան, Թա­ղա­յին մար­մին­նե­րու եւ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու ա­տե­նա­պետ­ներ ու ան­դամ­ներ։

Հ­րանդ Տին­քի փաս­տա­բան, գրա­գի­տու­հի Ֆեթ­հիէ Չե­թին, Շա­բաթ ե­րե­կո­յեան տե­ղե­կա­ցուց, թէ ա­ռող­ջա­կան պատ­ճա­ռով պի­տի չկա­րո­ղա­նայ ներ­կայ գտնո­ւիլ։

Յայ­տա­գի­րը

Օ­րո­ւան նա­խա­գահ Մա­րի Գա­լայ­ճեան, իր բաց­ման խօս­քին մէջ, անդ­րա­դար­ձաւ ան­ցեա­լի պատ­մա­կան, ինչ­պէս նաեւ Հայ Դա­տի ներ­կա­յի տո­ւեալ­նե­րուն (խօս­քը կար­դալ ա­ռան­ձին)։ Նա­խա­րար Փ. Զ­ղու­րի­տիս ող­ջու­նեց ձեռ­նար­կը հել­լէն կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ (խօս­քը կար­դալ ա­ռան­ձին)։ Հիւ­պա­տոս Մա­րիամ Յա­րու­թիւ­նեան փո­խան­ցեց Հ.Հ. լիա­զօր դես­պան Գա­գիկ Ղա­լա­չեա­նի ող­ջոյ­նի խօս­քը, ո­րուն յու­նա­րէն թարգ­մա­նու­թեան օ­տար­նե­րը հե­տե­ւե­ցան պաս­տա­ռի վրայ։ Զօ­րակ­ցա­կան ջերմ խօս­քե­րով հան­դէս ե­կան փոխ մարզ­պետ Թ. Մար­քո­փու­լոս եւ քա­ղա­քա­պետ Տ. Ցա­նա­քա, ո­րոնք ի­րենց ան­վե­րա­պահ ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ցու­ցա­բե­րե­ցին ամ­բողջ շաբ­թո­ւայ ձեռ­նարկ­նե­րուն։ Իր փա­փա­քով ձեռ­նար­կը ող­ջու­նեց նաեւ ե­րես­փո­խան Տ. Էմ­մա­նո­ւի­լի­տիս։

Բո­լոր հել­լէն խօ­սող­նե­րը շեշ­տե­ցին Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­մա­կան ի­րո­ղու­թիւ­նը, Թուր­քիոյ ժխտո­ղա­կան կեցո­ւած­քին ան­հե­թե­թու­թիւ­նը եւ ոչ միայն մի­ջազ­գա­յին հա­մընդ­հա­նուր, այլ նաեւ նոյ­նինքն Թուր­քիոյ կող­մէ ճա­նաչ­ման ու հա­տուց­ման հրա­մա­յա­կա­նը։

Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ող­ջոյ­նի խօս­քը փո­խան­ցեց Ման­նիկ Աշ­րեան (խօս­քը կար­դալ ա­ռան­ձին)։

Ա­ռան­ձին լոյս կը տես­նէ նաեւ բա­նա­խօ­սու­թիւ­նը Փան­տիօ հա­մալ­սա­րա­նի մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան փրոֆ. Խ­րիս­թո­տու­լոս Եալ­լու­րի­տի­սի, որ ուղ­ղա­կի ցնցեց դահ­լի­ճը, հան­գա­մա­նօ­րէն վեր­լու­ծե­լով Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­մա­կան թէ քա­ղա­քա­կան ճշգրիտ տո­ւեալ­նե­րը, յստա­կօ­րէն յայ­տա­րա­րե­լով, թէ այ­սօ­րո­ւայ Թուր­քիան հիմ­նո­ւած է ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու վրայ։

alt Գե­ղա­րո­ւես­տա­կան բաժ­նին, ի­րենց սի­րա­յօ­ժար մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րին օ­փե­րա­յի երգ­չու­հի Սի­րա­նուշ Չա­լը­քեան, դաշ­նա­կի ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ իր ա­մուս­նոյն՝ Գա­վա­լա­յի Ե­րաժշ­տա­նո­ցի տնօ­րէն Իու­լիոս Փա­փա­տո­փու­լո­սի։ Յու­նա­հա­յու­թեան սի­րո­ւած երգ­չու­հին հմա­յեց ներ­կա­նե­րը, յա­տուկ զգայ­նու­թեամբ մեկ­նա­բանե­լով Bach-Gounodi «Ave Maria»ն, Կո­մի­տա­սի «Կ­ռունկ»ը եւ Տիգ­րա­նեա­նի «Ա­նուշ» օ­փե­րա­յին վեր­ջին մե­ներ­գը։ Մինչ պրն. Փա­փա­տո­փու­լոս յօ­րի­նող­նե­րու եւ եր­գե­րու մա­սին տո­ւաւ կա­րե­ւոր տե­ղե­կու­թիւն­ներ։

Յայ­տա­գի­րը տպա­ւո­րիչ ձե­ւով ամ­բող­ջա­ցուց Հա­մազ­գա­յին Կր­թա­կան եւ Մ­շա­կու­թա­յին Միու­թեան «­Նա­յի­րի» պա­րա­խում­բը, պա­րու­սու­ցու­թեամբ Էտ­կար Է­ղեա­նի։ Հայ թէ օ­տար ներ­կա­նե­րը «­Կո­տո­րա­ծը», «­Տէր Զօ­րը» ու «Ար­ցախ» պա­րե­րուն ընդ­մէ­ջէն, զգա­յա­ցունց ապ­րում­նե­րու ա­ռի­թը ու­նե­ցան հա­ւա­քա­կան յի­շո­ղու­թեա­նը խո­րունկ վէր­քե­րուն հայ ազ­գի, որ գիտ­ցած է սա­կայն միշտ զա­նոնք եր­գի վե­րա­ծել եւ հե­րո­սա­կան խո­յան­քով յաղ­թել ու վե­րած­նիլ։ Պա­րե­րուն խոր­հուր­դը ուղ­ղա­կի ան­մո­ռուկ ծա­ղի­կը խորհըր­դան­շող գա­ղա­փա­րին պատ­կե­րա­ցումն էր։

Ա­ւար­տին, յու­շա­նո­ւէր­ներ յանձ­նո­ւե­ցան յայ­տագ­րի մաս­նա­կից­նե­րուն։

Յա­ջոր­դեց քայ­լար­շաւ եւ դափ­նեպ­սակ­նե­րու զե­տե­ղում ան­ծա­նօթ զի­նո­ւո­րի յու­շա­դամ­բա­նին, քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի փո­ղե­րա­խում­բին մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Պոն­տա­ցի­նե­րու միու­թիւն­ներ պաս­տառ­նե­րով մաս­նակ­ցե­ցան քայ­լար­շա­ւին եւ դափ­նեպ­սակ զե­տե­ղե­լով յայտ­նե­ցին ի­րենց զօ­րակ­ցու­թիւ­նը։

Կէ­սօ­րո­ւան հա­ւա­քա­կան ճա­շը, շուրջ 200 մաս­նա­կից­նե­րով «­Գա­վա­լիո­թի­սա» կեդ­րո­նէն ներս, ըն­թա­ցաւ հա­յա­բոյր մթնո­լոր­տի մէջ։ Սր­բա­զան Հայ­րը, միշտ ազ­գա­յի­նը միա­ձու­լե­լով հո­գե­ւոր իր ա­ռա­քե­լու­թեան, քաղց­րահն­չիւն եր­գե­րով ո­գե­ւո­րեց բո­լորս։ Տիկ. Չա­լը­քեան եւս չմեր­ժեց եր­գի ա­ռա­ջար­կը, մինչ շրջա­նի տա­ղան­դա­ւոր ե­րի­տա­սարդ­ներ ալ բե­րին ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը եր­գով ու նո­ւա­գով։

Կա­րե­լի է ան­վե­րա­պահ ը­սել, թէ հա­յու կամ­քով ու ո­գիով, յաղ­թա­հա­րե­լով խիստ սահ­մա­նա­փակ մար­դու­ժի եւ հե­ռա­ւո­րու­թիւն­նե­րու դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը, Ա­րե­ւել. Մա­կե­դո­նիոյ եւ Թ­րա­կիոյ հա­մայնք­նե­րը յա­ջո­ղե­ցան, ազ­գա­յին բարձր գի­տակ­ցու­թեամբ ու ար­ժա­նա­պա­տո­ւու­թեամբ, միաց­նել ի­րենց պա­հան­ջա­տի­րա­կան ու­ժեղ ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը հա­մայն հա­յու­թեան փաս­տօ­րէն աշ­խար­հը ցնցող, ճա­նա­չում եւ հա­տու­ցում պա­հան­ջող հա­ւա­քա­կան ու միաս­նա­կան ձայ­նին։

Այլ ձեռ­նարկ­ներ Գա­վա­լա­յի մէջ

Կ’ար­ժէ նշել, թէ Գա­վա­լա­յի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ նաեւ հար­ցազ­րոյց Ս. Խա­չի սրա­հէն ներս, Ապ­րիլ 22ին, տե­ղա­կան լրա­տո­ւա­կան մի­ջոց­նե­րու հետ։

Նիւ­թը վեր­լու­ծեց Հայ Դա­տի կող­մէ, Ք­սան­թիէն, Հ.Յ.Դ. Կ. Կ.ի ան­դամ Ատ­րիկ Ս­տե­փա­նեան՝ անդ­րա­դառ­նա­լով ան­ցեա­լի թէ ներ­կա­յի պատ­մա­կան տո­ւեալ­նե­րուն եւ շեշ­տը դնե­լով հա­մայն հա­յու­թեան պա­հան­ջա­տի­րու­թեան, Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ա­մեա­կի ա­ռի­թով։ Ա­սու­լի­սին մաս­նակ­ցե­ցան Ազ­գա­յին Վար­չու­թեան ան­դամ Ման­նիկ Աշրեան, Հայ Դա­տի Գա­վա­լա­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Յա­կոբ Գա­լայ­ճեան, Թա­ղա­կա­նու­թեան ա­տե­նա­պետ Աբ­րա­համ Աշ­րեան, որ ներ­կա­յա­ցուց մաս­նակ­ցի­նե­րը եւ Հ. Գթ. Խա­չի «­Սե­ւան» մաս­նա­ճիւ­ղի ա­տե­նա­պե­տու­հի Մա­րի Գա­լայ­ճեան։

Մ. Աշ­րեան խօ­սե­ցաւ Յու­նա­հայ գա­ղու­թի մա­սին, իբր Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով ստեղ­ծո­ւած Ս­փիւռ­քին մէկ հա­տո­ւա­ծը, իսկ Մա­րի Գա­լայ­ճեան՝ Գա­վա­լա­հա­յու­թեան ան­ցեա­լին եւ ներ­կա­յին շուրջ։

Ուր­բաթ, Ապ­րիլ 24ին, ա­ռա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով մեր քա­ղա­քին մէջ, դի­մե­լով քա­ղա­քա­պե­տու­թեան, կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րա­կին վրայ, կա­րո­ղա­ցանք ու­նե­նալ կրպակ մը։ Շ­նոր­հիւ Հ. Յ. Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան եւ «Ար­մե­նի­քա» պար­բե­րա­թեր­թին տրա­մադ­րած նիւ­թե­րուն, լա­ւա­գոյնս կա­րո­ղա­ցանք լու­սա­բա­նել գա­վա­լաբ­նակ ժո­ղո­վուր­դը ոչ միայն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան, այլ նաեւ ընդ­հան­րա­պէս Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ազ­գի մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­նե­րով։ Ամ­բողջ օ­րը լսո­ւե­ցաւ հայ եր­գը։ Հե­ռա­տե­սի­լի, ռա­տիօ-կա­յան­նե­րու եւ թեր­թե­րու լրագ­րող­ներ կարճ հար­ցազ­րոյց ու­նե­ցան Մ. Աշ­րեա­նի հետ։ Ինք­նա­կամ զօ­րակ­ցու­թիւն ցու­ցա­բե­րե­ցին պոն­տոս­ցի­նե­րու միւ­թիւն­ներ՝ յա­տուկ պաս­տառ­նե­րով եւ օգ­նե­լով թռու­ցիկ­ներ բաժ­նե­լով մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն կող­քին։

Մեր շրջա­նին ու քա­ղա­քին հա­մար ե­զա­կի ե­րե­ւոյթ էր, որ իս­կա­պէս յա­ջո­ղու­թիւն ար­ձա­նագ­րեց։

Ա­ռա­ւել, Ապ­րիլ 27ին, հայ­րե­նի­քին եւ հա­յու­թեան ան­ցեա­լին ու ներ­կա­յին եւ ան­շուշտ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ա­մեա­կին անդ­րա­դար­ձող մէկ ժամ տե­ւո­ղու­թեամբ հար­ցազ­րոյց ու­նե­ցաւ Մ. Աշ­րեան «­Նէա­փո­լիս» ռա­տիո­կա­յա­նէն։ Կա­րե­լի է ը­սել, թէ հանգ­րո­ւա­նա­յին այս ձեռ­նարկ­նե­րը լայն ար­ձա­գանգ գտան եւ մե­ծա­պէս սա­տա­րե­ցին լսե­լի դարձնե­լու հա­յու­թեան «­Կը յի­շեմ ու կը պա­հան­ջեմ» 100ա­մեա­կի կար­գա­խօ­սը։

Մ. Ա.