(ԱՍՊԱՐԷԶ, Յունիս 21) ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ.- Միացեալ Նահանգներու Հայ իրաւաբանական միութեան (Armenian Bar Association) հրաւէրով, Արցախի մարդկային իրաւանց պաշտպան Ռուբէն Մելիքեան Յունիս 9էն 14 այցելեց Քալիֆորնիա:
Յունիս 9էն 11, Մելիքեան մասնակցեցաւ միութեան տարեկան 28րդ համաժողովին, որուն ծիրէն ներս տեղի ունեցաւ Արցախի մէջ մարդկային իրաւունքներու իրավիճակին վերաբերեալ առանձին քննարկում: Բանախօսներն էին՝ Ռ. Մելիքեան, Արեւմտեան Ամերիկայի Հայ Դատի յանձնախումբի ատենապետ Նորա Յովսէփեան եւ Լոս Անճելըսի շրջանային դատախազի տեղակալ Էմի Աշուանեան: Քննարկուեցան Արցախի մէջ մարդկային իրաւունքներու պաշտպանութեան աշխատանքին Սփիւռքի մասնագիտական կառոյցները ներգրաւելու ծրագիրներ:
Յունիս 13ին, Կլենտէյլի Երիտասարդական կեդրոնի դահլիճին մէջ, Մելիքեան հրապարակային հանդիպում մը ունեցաւ հայ համայնքի ներկայացուցիչներուն հետ, որ ընթացաւ «Ասպարէզ» օրաթերթի անգլերէն բաժինի խմբագիր Արա Խաչատրեանի հետ հարցազրոյցի ձեւաչափով:
Հանդիպման վերջաւորութեան, Մելիքեան պատասխանեց ներկաներու հարցումերուն (այս ձեռնարկին ամբողջական լրատուութիւնը կու տանք անջատաբար):
Յունիս 14ին, Մելիքեան Հայ իրաւաբանական միութեան Հայկական իրաւունքներու դէտ յանձնախումբի ղեկավար Կարօ Ղազարեանի ուղեկցութեամբ այցելեց Կլենտէյլ քաղաքի ոստիկանութիւն, ինչպէս նաեւ քաղաքապետարան, ծանօթացաւ ոստիկանութեան մէջ մարդու իրաւունքներու պաշտպանութեան համակարգին, ինչպէս նաեւ ներկայ եղաւ Քաղաքացիական ծառայութեան խորհուրդի նիստին:
Արցախի մարդկային իրաւունքներու նորաստեղծ հիմնարկին (Artsakh Human Rights Foundation) հրաւէրով, Մելիքեան մասնակցեցաւ հիմնարկի կազմակերպած կլոր սեղան-քննարկման, որուն ընթացքին ձեռք բերուեցաւ հիմնարկին ու Արցախի մարդկային իրաւանց պաշտպանութեան հաստատութեան ռազմավարական գործակցութեան համաձայնութիւն մը: Մելիքեան ընդգծեց, որ հիմնարկին ձեւաւորումը կը նկատէ որպէս Սփիւռքի իւրօրինակ արձագանգ՝ Արցախի մէջ ծրագիրներ իրականացնելէ խուսափելու իրաւապաշտպան կառոյցներու քաղաքականութեան: Մարդկային իրաւունքներու երաշխաւորման աջակցող յատուկ հիմնարկին շնորհիւ, ժամանակի ընթացքին Արցախի քաղաքացիներու համար պիտի իրականացուի այնպիսի կարեւոր ծրագիրներ, որոնցմէ օգտուելու հնարաւորութիւնը առայժմ չունին:
(Թղթակցութիւնը՝ Արցախի մարդկային իրաւանց պաշտպանի գրասենեակէն)
«Օմբուդսմենի Ինստիտուտն Այսօր Աւելի Շատ Բան Կարող է Անել, Քան Քաղաքական Ինստիտուտները». Արցախի Մարդու Իրաւունքների Պաշտպան
(ԱՍՊԱՐԷԶ) Արցախի մարդու իրաւունքների պաշտպան Ռուբէն Մելիքեանը Յունիսի 13ին Գլենդելում հայ համայնքին ներկայացրեց Օմբուդսմենի արցախեան ինստիտուտի կայացման ուղին, իրաւական վիճակը, պաշտպանի աշխատակազմի գործառոյթներն ու առաջնահերթութիւնները, եւ աշխատանքը միջազգային իրաւապաշտպան կառոյցների հետ:
Մելիքեանն անդրադարձաւ Օմբուդսմենի ինստիտուտի կողմից պատրաստուած զեկոյցին՝ 2016 թուականի ապրիլեան պատերազմում եւ յաջորդող օրերին Ադրբեջանի զինուած ուժերի կողմից իրականացուած բռնարարքների մասին: Նա ընդգծեց Արցախի միջազգային ճանաչման հարցում Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի համագործակցութեան անհրաժեշտութիւնը:
Հայ Երիտասարդաց Դաշնակցութան, Հայ Դատի յանձնախմբի Արեւմտեան շրջանի, Հայ իրաւաբանների միութեան եւ «Ասպարէզ» օրաթերթի համատեղ կազմակերպած հանդիպմանը, Գլենդելի Երիտասարդական կենտրոնում, ներկաներն առիթ ունեցան նաեւ իրենց հարցերն ուղղելու Արցախի Օմբուդսմենին:
Մարդու իրաւունքների պաշտպանը կամ Օմբուդսմենը, անկախ հասարակական փաստաբան պաշտօնատար անձ է, որ ընտրւում է խորհրդարանի կողմից, որպէս միջնորդ քաղաքացիական հասարակութեան եւ պետութեան միջեւ՝ լուծելու մարդու իրաւունքների խախտումների հետ կապուած քաղաքացիների հարցերը: Ռուբէն Մելիքեանը ներկայացրեց իր գլխաւորած կառոյցի մասին մանրամասներ, այնուհետեւ պատասխանեց հանդիպումը վարող «Ասպարէզ» թերթի անգլերէն բաժնի խմբագիր Արա Խաչատրեանի հարցերին:
Ռուբէն Մելիքեանը պատմեց, որ 2016 թուականի Մայիսին, պաշտօնը ստանձնելուց, Արցախի Ազգային ժողովի առջեւ յանձնառել է իրականացնել փաստահաւաք առաքելութիւն՝ որի նպատակն էր մշակել ապրիլեան պատերազմի հետեւանքով ադրբեջանական զինուած ուժերի կողմից թոյլ տրուած մարդու իրաւունքների խախտումների վերաբերեալ զեկոյց: «Արցախի մարդու իրաւունքների առաջին պաշտպան Եուրի Հայրապետեանը 2016ի Ապրիլի 21ին հրապարակել էր ադրբեջանական դաժանութիւնների վերաբերեալ նախնական հանրային զեկոյց: Օմբուդսմենի պաշտօնը ստանձնելով, իմ ղեկավարած կառոյցը նախաձեռնեց փաստահաւաք առաքելութիւն, որի նպատակն էր միջազգային իրաւապաշտպան կազմակերպութիւններին ներկայացնել Ադրբեջանական զինուած ուժերի կողմից թոյլ տրուած դաժանութիւններն ու միջազգային իրաւունքի կոպիտ խախտումների փաստերը, այդ թւում՝ գլխատումներ, խոշտանգումներ, զինծառայողների եւ քաղաքացիական անձանց մարմինների անարգման մասին տեղեկութիւններ: Ցանկանում եմ ընդգծել, որ նման նախաձեռնութեամբ հանդէս եկաւ Օմբուդսմենը, եւ ոչ թէ համաշխարհային հեղինակաւոր միջազգային կառոյցներ, ինչպիսիք օրինակ՝ Ֆրիդըմ Հաուզը, Հիւման Ռայթս Վոտչը, քանի որ նրանք Արցախում չեն գործում՝ պայմանաւորուած Արցախի չճանաչուած լինելու հետ», պատմեց Մելիքեանը:
Արցախի Օմբուդսմենի խօսքով, փաստահաւաք առաքելութեան ընթացքում կատարուել են այցեր, ականատեսների հետ հարցազրոյցներ են իրականացուել, խորհրդակցութիւններ՝ ռազմական, բժշկական եւ տեխնիկական մասնագէտների հետ, եւ համացանցում բաց աղբիւրների դիտարկում է անցկացուել: Ըստ Արցախի մարդու իրաւունքների պաշտպանի՝ զեկոյցում անդրադարձ է կատարուել երկու կարեւոր փաստի. «Անդրադարձ է արուել մարդու իրաւունքների երաշխաւորման տեսանկիւնից յատուկ կարեւորութիւն ունեցող հարցի, այն է՝ Ադրբեջանական զինուած ուժերի վարքագիծը իրենց հսկողութեան ներքոյ յայտնուած թէ՛ զինուորական, թէ՛ քաղաքացիական անձանց նկատմամբ: Զեկոյցում հիմնաւորւում է, որ այդ մարդկանցից շուրջ 90 տոկոսը ենթարկուել է ռազմական յանցագործութեան՝ խոշտանգուել է, պատժուել է մահուամբ, կամ նրանց մարմիններն անարգուել են: Մենք ներկայացրել ենք 31 մարդու մահուան հանգամանքները», պատմեց Մելիքեանը: Նման հետեւանքների պատճառն, ըստ Արցախի Օմբուդսմենի, Ադրբեջանի պետական քաղաքականութեան հիմնարար մաս հանդիսացող հայատեացութիւնն է, եւ դրա քարոզումը, ինչն էլ զեկոյցի երկրորդ կարեւորագոյն փաստն է հանդիսանում:
Վերոնշեալ զեկոյցը հանրութեանը ներկայացուեց 2016 թուականի Դեկտեմբերին՝ Թալիշ գիւղում մամուլի ասուլիսի ժամանակ: Նշանակալի արդիւնք Մելիքեանը համարում է այն փաստը, որ մարդու իրաւունքների պաշտպանութեամբ զբաղուող հեղինակաւոր Ֆրիդըմ Հաուզը եւ Ինթերնէյշնլ Քրայզիս Գրուփ կազմակերպութիւնն իրենց զեկոյցներում յղում են կատարել Արցախի Օմբուդսմենի կողմից պատրաստուած փաստաթղթին:
Ռուբէն Մելիքեանը նաեւ տեղեկացրեց, որ միաժամանակ գործում է Ադրբեջանի վայրագութիւններն ուսումնասիրող անկախ փաստաբանական խումբ, որի պատրաստած փաստերի թղթածրարն արդէն ընդունուել է Եւրոդատարանի վարոյթ:
Պատասխանելով Արա Խաչատուրեանի հարցին, թէ ինչպէ՞ս կարող են Սփիւռքում բնակուող հայերն աջակցել Արցախի Օմբուդսմենին, Ռուբէն Մելիքեանը նշեց, որ գործընթացն երկարատեւ է, եւ պահանջում է մշակուած մօտեցում, որի իրականացման հարցում ռազմավարական գործընկեր է տեսնում Սփիւռքին: «Վերջերս Արցախ էին այցելել մի խումբ սփիւռքահայ յայտնի արուեստագէտներ՝ Սերժ Թանքեանը, Արսինէ Խանճեանը, ում հետ հանդիպմանը խօսեցինք մեր աշխատանքներում նրանց հնարաւոր ներգրաւման մասին: Միասին եկանք այն եզրայանգման, որ անհրաժեշտ է տարբեր միջոցներով մարդու իրաւունքների հարցերով զբաղուող միջազգային կառոյցների ուշադրութիւնն ուղղել դէպի Արցախ, եւ աջակցութիւն ստանալ նրանցից մեր աշխատանքների համար: Ուրախ եմ, որ վերջերս Արսինէ Խանճեանը դիմեց միջազգային կառոյցներին՝ կոչ անելով գործունէութիւն իրականացնելու Արցախում», տեղեկացրեց Մելիքեանը:
Նա նաեւ կարեւորեց յատկապէս մասնագիտական ներուժը՝ դրա լաւագոյն օրինակներից համարելով Ամերիկայի Հայ իրաւաբանների միութեան հետ համագործակցութիւնը: Այս կազմակերպութեան հրաւէրով էր ԱՄՆ ժամանած Ռուբէն Մելիքեանը, որ գլխաւոր բանախօսն էր միութեան տարեկան ձեռնարկի, որտեղ առիթ էր ունեցել նաեւ ծանօթանալու ոլորտի տարբեր ներկայացուցիչների:
«Արցախի ճանաչման ուղղութեամբ մեծածաւալ աշխատանք է կատարում Հայ Դատի յանձնախումբը, եւ արդիւնքում՝ ԱՄՆ եօթ նահանգներ ընդունել են Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը հաստատող, միւսներն էլ՝ Արցախի անկախութիւնը ճանաչող բանաձեւեր: Քայլերից մէկը կարող է լինել նշուած նահանգների պաշտօնատար, կառավարութեան անդամներին, ու մասնագէտների ծանօթացնել Արցախի իրենց գործընկերների, մասնագիտական կառոյցների հետ, գործնական կապեր հաստատել», նշեց Ռուբէն Մելիքեանը: Ըստ Արցախի մարդու իրաւունքների պաշտպանի՝ Օմբուդսմենի ինստիտուտը 21րդ դարի ճկուն մի կառոյց է, որ այսօր «աւելի շատ բան կարող է անել, քան քաղաքական ինստիտուտները»:
Ռուբէն Մելիքեանը նաեւ պատմեց Արցախի ներքին կեանքում Օմբուդսմենի գործունէութեան մասին՝ որպէս առաջնահերթութիւն նշելով կառոյցի մասին հանրային իրազեկութեան բարձրացումը, քաղաքացիական հասարակութեան հետ աշխատանքը. «Մենք պարբերաբար հանդիպումներ ենք կազմակերպում Արցախի քաղաքացիական հասարակութեան ներկայացուցիչների հետ, հրապարակային հրաւէր ենք անում, եւ այդ հանդիպումները դարձել են աւանդական: Միաժամանակ, փակ հաստատութիւնների հետ ենք աշխատում, ինչպէս օրինակ՝ քրէակատարողական հիմնարկների», տեղեկացրեց Արցախի Օմբուդսմենը, եւ պատասխանեց ներկաների տարաբնոյթ հարցերին:
Նանէ Աւագեան