(hraparak.am) Եվրոպայի ՀՅԴ Հայ դատի հանձնախմբի ղեկավար Գասպար Կարապետյանը կարծում է, որ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հրապարակած հռչակագիրը ճիշտ ուղղություն էր մեր պահանջների եւ պայքարի համար, իսկ ինչ վերաբերում է Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացին ուղղված աշխատանքներին, ապա դրանք գոնե Դաշնակցության Հայ դատի հանձնախմբերի կողմից սկսվել են դեռ երկու տարի առաջ, որովհետեւ պետք էր նոր բանաձեւեր ունենալ 1987 թվականի Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձեւից հետո:
Մեզ հետ զրույցում նա ասաց, որ թե՛ Բրյուսելում Հայաստանի մշտական ներկայացուցչության հետ, թե՛ նախկին դեսպան Ավետ Ադոնցի եւ թե՛ ներկա դեսպան Թաթուլ Մարգարյանի հետ շատ սերտ համագործակցության շնորհիվ կարողացան համոզել, որ Ցեղասպանության ճանաչումը ապրիլի 15-ին դառնա Եվրախորհրդարանի օրակարգի հարց, բայց դրան, անշուշտ, նախորդեցին ուրիշ քայլեր, որոնցից մեկը ԵԺԿ-ի ընդունած բանաձեւն էր, որին հաջորդեց ՀՀ-ում անցկացված «Եվրանեսթի» լիագումար նիստը, որում եւս Ցեղասպանության ճանաչմանն ուղղված բանաձեւ ընդունվեց:
Այս թեմայի շրջանակներում մի քանի հարց եւս ուղղեցինք Եվրոպայի Հայ դատի հանձնախմբի ղեկավարին:
– Ըստ Ձեզ՝ այս ամբողջ գործընթացը, որ թափ առավ հատկապես 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ, պայմանավորված էր հենց դրանո՞վ, որ հենց այս տարի Հռոմի պապը նման ելույթ ունեցավ, հենց այս տարի Եվրախորհրդարանը բանաձեւ ընդունեց, ու էլի որոշ երկրներ ճանաչեցին Ցեղասպանությունը, թե՞ մինչ այդ սկսված գործընթացի կուլմինացիան կարելի է համարել:
– Ես էլի մի առիթով ասել եմ, որ այս աշխատանքները, որ ընթանում են, մեկնարկել են 1965 թվականից հետո, երբ որ Դաշնակցությունը եւ մյուս ավանդական կուսակցությունները՝ համագործակցաբար, որոշեցին պայքարը եկեղեցիներից, հոգեհանգիստներից դուրս հանել եւ քաղաքական պայքարի վերածել: Սրանք տասնյակ տարիների աշխատանքների, այդ ընթացքում ունեցած ծանոթությունների, փորձառությունների կուտակումն է, որ կարող էր մի տեղ հասցնել: Խորհրդանշական 100-ամյակն օգտագործելու համար երկու տարի է, որ այդ ուղղությամբ մենք սկսել էինք աշխատել, եւ այդ աշխատանքի արդյունքը եղավ այն, որ ընդունվեց, օրինակ, Եվրախորհրդարանի բանաձեւը, որը մեզ համար պետքական էր, որ ընդունվեց այս տարի: Պետք է ասեմ, որ այս բանաձեւի այս ոգով որդեգրման հարցում շատ կարեւոր դերակատարություն ունեցավ Եվրախորհրդարանի ընկերվարականների քաղաքական խումբը՝ «կանաչների» եւ «ձախերի», որոշ չափով էլ՝ «պահպանողականների» օժանդակությամբ:
– Այսօր քննարկվում է այն թեման, որ Թուրքիայում Գալիպոլիի ճակատամարտին նվիրված միջոցառումներին մասնակցելու են ավելի քան երկու տասնյակ նախագահներ, իսկ Հայաստան են ժամանելու ընդամենը 4 երկրների առաջին դեմքեր: Սա ինչպե՞ս եք գնահատում Դուք, եւ կարո՞ղ է այս փաստը որոշակի բացասական երանգ հաղորդել:
– Դուք լրագրող եք եւ, վստահաբար, հետեւել եք, թե միջազգային մամուլն ինչի մասին է գրում այս վերջին 15-20 օրերին, Ցեղասպանության եւ Թուրքիայի ժխտողական քաղաքականության մասին: Դա ի՞նչ է նշանակում, որ Գալիպոլին հաջողվա՞ծ է: Ոչ: Գալիպոլին, ընդհակառակը, իր ստեղծած աղմուկով ավելի մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց Հայոց ցեղասպանության հարցի շուրջ: Թե որոնք են մասնակցողներն այդ 15-20 երկրներից, ես չեմ կարդացել ցանկը, չգիտեմ, համենայնդեպս, այսօր միջազգային մամուլում Գալիպոլիի մասին նույնիսկ թուրքական թերթերն այդքան չեն անդրադառնա, որքան կանդրադառնան Ցեղասպանության հետ կապված վերջին իրադարձություններին: Հարցը քանակի մեջ չէ՝ քանի հոգի ուր գնաց, կամ ինչ մակարդակով ներկայացան երկրները, խնդիրը միջազգային առումով քարոզչության մեջ է:
– Մենք ունենք մի շարք բարեկամ երկրներ, որոնք դեռեւս չեն ընդունել Հայոց ցեղասպանությունը, այդ թվում՝ հարեւան Վրաստանը: Սա ինչո՞վ է պայմանավորված՝ Ձեր գնահատմամբ:
– Վրաստանի պարագան յուրահատուկ է, թեեւ ես կուզենայի, որ Վրաստանը ճանաչած լիներ, բայց նաեւ Վրաստանի ներկայիս քաղաքական եւ ռազմական կացությունն այնպիսին է, որ, հավանաբար, նրանց պատգամավորները քաջություն չունեն դիմելու այդ քայլին, որովհետեւ Վրաստանը, վստահաբար, ճնշումների տակ է Թուրքիայի կողմից, Ադրբեջանի կողմից, եւ քանի որ ինքը տնտեսական կախվածություն ունի այդ երկրներից, ուստի կարծում եմ, որ հենց այդ տնտեսական, ռազմաքաղաքական պատճառներով է, որ չի ընդունում:
– Զուգահեռ անցկացնելով Ցեղասպանության ճանաչման եւ Արցախի անկախության ճանաչման գործընթացների միջեւ, ի՞նչ եք կարծում, Արցախի հարցում ի՞նչ է հարկավոր, որ ակտիվանա այդ գործընթացը եւ ցանկալի արդյունքի հանգեցնի, ի վերջո:
– Պետք չէ շփոթել մի հարցը մյուսի հետ: Ցեղասպանության իրողությունը 100 տարի առաջ կատարված՝ հայ ժողովրդի վստահությունն է, որ այսօր ունի իր հետեւանքները, եւ հայ ժողովուրդն ունի իր պահանջները, դրա համար է հենց «Հիշում եմ եւ պահանջում» լոզունգը, ուստի Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը կնշանակի նաեւ հատուցում: Արցախի հարցն այսօր ընթացքի մեջ գտնվող ազատագրական պայքարով անկախացած երկրի միջազգային ճանաչման հարց է: Դրանք շատ զգուշավոր քայլեր են պահանջում, քանզի պետք է շատ մեթոդիկ կերպով ճիշտ հաշվարկենք, թե յուրաքանչյուր քայլ, որ կատարում ենք, ինչ օգուտ կամ վնաս կարող է տալ մեզ: Արցախի միջազգային ճանաչման հարցում մեր ուղենիշը չպետք է փոխվի, որովհետեւ նախ կա Մինսկի խմբի միջամտության հարցը, կա Ադրբեջանի պատերազմասեր կեցվածքը եւ մնայուն միջադեպերը, որ ունենք շփման գծում, սակայն Արցախի անկախության հարցը որոշ ճանապարհ արդեն անցել է, ժողովուրդների, տարբեր պետությունների մեջ արդեն համոզմունք է ձեւավորվել, որ Արցախը կայացած պետություն է:
– Վերջին հարցը. մենք ասում ենք՝ հիշում ենք ու պահանջում: Հիշելու հարցում ամեն ինչ հասկանալի է, իսկ ի՞նչ ենք պահանջում, եւ ինչպե՞ս է դա արտահայտվում, թե՞ այդ պահանջները դեռ պետք է ձեւակերպել:
– Պահանջների հարցը Դաշնակցության համար նորություն չէ: 1965-ից սկսած, երբ Հայ դատի հանձնախմբեր կազմվեցին, հիշելն առաջին աշխատանքն էր, որ պետք է լիներ, քանզի մեր առջեւ լռության պատ կար, այդ պատը ճեղքելուց հետո երկրորդ փուլը Ցեղասպանության պատասխանատուներին մեր պահանջները ներկայացնելն էր: Այդ ուղղությամբ վերջերս մեր կողմից հրապարակվեց միջազգային համբավ ունեցող չորս մասնագետների համատեղ աշխատությունը, որով կփորձեն գտնել ճանապարհը, որ հայ ժողովուրդը պետք է իրացնի հատուցման իր իրավունքը Թուրքիայում: Այդ մեկն ամփոփ գրքույկով տպվել է երկու լեզուներով, Եվրոպայում: Թե հիմա ուր կդիմես, երբ կդիմես եւ տվյալ պահին ինչ եւ ինչպես կբանաձեւես պահանջները, անշուշտ, դու քո խաղաքարտերը չես բացի: Տվյալ պահին, տվյալ իրականությամբ, երբ, ինչ ձեւով եւ ում պետք է տրվի հարցը, դա արդեն տվյալ պահի ռազմավարության հարց է:
Վահե ՄԱԿԱՐՅԱՆ