معرفی کتاب – دو کتاب با ارزش به قلم: ولی کوزه گر کالجی
1- «جریان های سیاسی جمهوری ارمنستان (مبانی فکری، دیدگاه ها و رویکردها)»
2- «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان 2013-1988 میلادی»
تاریخ چاپ: 1393، تهران، انتشارات آشیان
منبع: تارنمای آلیک
ولی کوزه گر کالجی
اخیراً دو جلد کتاب تحقیقی جامع به قلم آقای ولی کوزه گر کالجی با هدف روشن سازی جریان ها و تحولات سیاسی ارمنستان همسایه شمال غربی ایران توسط انتشارات آشیان منتشر شده است که به جرات می توان گفت که از لحاظ کثرت و تنوع زمینه های تشریح شده و صحت رویدادهای نگاشته شده و نتیجه گیری های بی طرفانه مولف نسبت به ادبیاتی که در بیست سال اخیر در رویکرد به این مقوله در اختیار خواننده فارسی زبان قرار گرفته از لحاظ ارائه اطلاعات صحیح و نتیجه گیری های بی طرفانه مولف پربارتر و مفید تر به نظر می رسد. این دو کتاب با عنوان های «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان (2013-1988م.)» (با دیپاچه دکتر کارن خانلری) و «جریان های سیاسی جمهوری ارمنستان (مبانی فکری، دیدگاه ها و رویکرد ها)» (با دیباچه پروفسور گارنیک آساتوریان) درباره سرزمینی تاریخی است که همچون چند جمهوری جدید الاستقلال دیگر همگام با ایران فراز و نشیب های تاریخ کهن و معاصر منطقه را طی نموده وبه عنوان کشوری هر چند با وسعت کوچک واقع در یک محدوده جغرافیایی-سیاسی پرمخاطره ولی با پیشینه و فرهنگی دیر پا امروزه با 23 سال سابقه استقلال و جمهوریت خود را در عرصه سیاسی منطقه ای و بین المللی مطرح نموده است.
قبل از پرداختن به کتب مذکور ضروری است که پیشاپیش به کوشش ارزنده ای که نویسنده در ابهام زدایی از برخی اصطلاحات (به ویژه عناوین شخصیت ها) که در این حوزه در مطبوعات فارسی به صورت اشتباه رایج شده اشاره کنیم و پاره ای از توضیح مولف را در این باره نقل کنیم:
«…. تصورات نادرست و کلیشه های ذهنی که به آن اشاره شد تنها مشکلات حوزه مطالعات تحولات جامعه ارمنستان در کشورمان نیست. در بسیاری از پژوهش ها ومقالات تحلیلی-خبری، اشتباهات سهوی فراوانی در تلفظ و نگارش نادرست بسیاری از اسامی شخصیت های سیاسی ارمنستان مشاهده می شود که به دلیل تکرار بسیار فراوان به صورت «غلط مصطلح» از آن درمنابع مختلف فارسی استفاده می شود به عنوان مثال….. موارد یاد شده تنها نمونه هایی از ده ها اشتباهات و نواقصی است که در مطالعه برخی از پژوهشی ها و تحلیل های صورت گرفته در کشورمان در حوزه مسائل سیاسی ارمنستان به چشم می خورد که حاکی از عدم شناخت دقیق و درست از روند تحولات سیاسی این کشور است».
ولی کوزه گر کالجی در مقدمه نسبتاً مشترک دو کتاب خطاب به خوانندگان فارسی زبان خاطر نشان کرده است که:
«….ارمنستان که ارامنه خود از آن به عنوان «هایاستان» یاد می کنند، در حالی وارد استقلال سیاسی و فرآیند دشوار دولت-ملت سازی شد که به تعبیر گوستاو شلومبرگر، تاریخ آن مملو از دلاوری و تلاش و درد و رنج ملتی است که در کشمکش سلطه قدرت های بزرگ در پی حفظ هویت ملی و دینی خود بود. ارمنستان امروز وارث فرهنگ و تمدنی است که محصول تلفیق عوامل جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و تمدنی با تحولات فکری، اجتماعی و سیاسی یک قرن اخیر می باشد. اکنون بیش از دو دهه از استقلال ارمنستان می گذرد و این کشور کوچک منطقه قفقاز جنوبی، فراز و نشیب های فراوان را پشت سر نهاده است. شکی نیست که جامعه ارمنستان، «جامعه در حال گذاری» است که پس از تحمل قرن ها استبداد داخلی و خارجی و اندیشه اقتدارگرای تزاری و توتالیتر کمونیستی و عدم استقلال سیاسی، تنها دو دهه است که گام در مسیر دموکراسی و اصلاحات اجتماعی و اقتصادی نهاده است و هنوز مسیر دشواری را در روند دولت-ملت سازی مدرن در پیش نیاز دارد…».
«….بیشتر جامعه ارمنستان در کشورمان طی دو دهه گذشته صورت گرفته است. مراکز دانشگاهی و موسسات تحقیقاتی ایرانی همراه با هموطنان ارمنی، آثار ارزشمندی را در معرفی تاریخ، فرهنگ و تمدن، شعر و موسیقی ارمنی پدید آوردند که نقش مهمی در شناخت ابعاد فرهنگی و اجتماعی جامعه ارمنستان ایفا نمود. اما مطالعه روند تحولات سیاسی و نیز جریانات فکری و سیاسی این کشور را باید حلقه مفقوده این کوشش ها دانست. تنها اثر قابل تامل در این حوزه، کتاب سیاست و حکومت در ارمنستان نوشته جلیل روشندل و رافیک قلی پور است که در ابتدای دهه 1370 هجری شمسی منتشر شد و در دو دهه گذشته، چندین بار همراه با اصلاحاتی درقالب کتاب های سبز وزارت امور خارجه تحت عنوان ارمنستان منتشر شده است.
ضمن این که در همین اثر نیز تنها یک بخش به تحولات سیاسی جامعه ارمنستان -آن هم در حد کلیات -اختصاص یافته است. علاوه بر این اثر، مقالات، گزارش های تحلیلی و رساله های دانشگاهی متعددی نیز در مورد تحولات سیاسی جامعه ارمنستان نگاشته شد اما تمرکز اکثر این آثار نیز بر سیاست خارجی ارمنستان و تحولات قراباغ بود و توجه چندانی به تحولات سیاسی داخلی این کشور سیاسی صورت نگرفت. از این رو با گذشت بیش از دو دهه از استقلال ارمنستان، هیچ اثر مستقل، جامع و مدونی در زمینه تحولات سیاسی تنها همسایه مسیحی ایران تولید نشد و نمایندگان سیاسی، رایزنان فرهنگی، فعالان اقتصادی و دانشجویان و پژوهشگران ایرانی علاقمند به مسائل ارمنستان، تنها امکان دسترسی و مطالعه گزارش ها و مقالات پراکنده را داشتند و به ناچار برای رفع نیازهای علمی و اطلاعاتی خود به منابع خارجی (عمدتاً انگلیسی زبان) مراجعه می نمودند که قطعا نمی توانست تامین کننده تمامی نیازهای مخاطب ایرانی علاقمند به تحولات سیاسی و فکری جامعه ارمنستان باشد. این خلا بزرگ موجب عدم آگاهی و نیز شکل گیری برخی کلیشه های ذهنی و تاریخی در جامعه دانشگاهی، مراکز تحقیقاتی و حتی دستگاه های اجرایی ذی صلاح در قبال تحولات سیاسی جامعه ارمنستان پس از استقلال شده است….»
در دیباچه ای که دکتر کارن خانلری (دکترای تاریخ و نماینده ارمنیان تهران و شمال در مجلس) برای کتاب «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان» نوشته می خوانیم:
«…. کتاب «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان» تالیف آقای ولی کوزه کر کالجی شاید معتبرترین و فراگیرترین منبع علمی در این باب باشد. منابع موجود فارسی در این زمینه عمدتا به روز نبوده و یا فاقد معیارهای لازم علمی اند. ویژگی بارزی که این اثر را در مقایسه با انواع مشابه خود برجسته می سازد. رهایی کامل مولف از «استریوتیپ» ها و پیشداوری های رایج در قبال برخی مقولات کلی و جزئی است. مفاهیم بسیاری در مورد رویدادها، فرایندها، جریان های سیاسی و حتی اسامی و عناوین مربوط به ارمنستان و ارامنه، به دور از ذهنیات متداول، در بوته کنکاش کارشناسانه قرار داده شده و استدلال های گوناگون برای اثبات و یا رد آنها مطرح و بررسی شده اند. از دیدگاه ماخذشناسی و از نظر وسعت به کارگیری همه جانبه منابع مختلف از جمله کتب، مونوگراف ها، مقالات علمی، نوشتارهای مطبوعاتی، مطالب شبکه ای و غیره، در مجموع، کار انجام گرفته در خور تقدیر است».
«…. کتاب ها و منابعی وجود دارند که مدت های مدید پس از چاپ، کماکان گردگیری شده و بارها مورد استفاده قرار می گیرند. «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان» بی گمان در گنجینه چنین متونی قرار خواهد گرفت».
سطور ذیل را نیز از دیباچه پروفسور گارنیک آساتوریان (رئیس پیشین کرسی ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان) بر کتاب «جریان های سیاسی جمهوری ارمنستان» برگزیده ایم:
«…. مطالعات و پژوهش هایی که تاکنون در ایران در مورد تحولات جامعه ارمنستان و مسائل بنیادین آن صورت پذیرفته است، اغلب روایتی سطحی و ناقص را به تصویر کشیده است. دلیل این امر را می توان از یک سو کمبود دانش و آگاهی و از سویی دیگر، تاثیرات منفی عوامل خارجی دانست که با هدف تحریف حقایق تاریخی و تاثیر گذاری بر روند پویش های سیاسی کنونی در ارمنستان و منطقه و در راستای منافع خاص قدرت های خارجی، صورت پذیرفته است. در پژوهش پیش رو، نگارنده به خوبی توانسته است احزاب ارمنی را بر مبنای میزان پایگاه مردمی و نیز سطح اعتماد جامعه مدنی، طبقه بندی نماید. همچنین نویسنده اثر قابلیت بالایی در ترسیم نمودن ویژگی های اندیشه سیاسی ارمنی و ارائه روندهای سیاسی جامعه ارمنی داشته و در نهایت نیز توانسته است به نتایج دقیق و صحیحی دست یابد.
«کتاب تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان» شامل سی و هفت جدول، هشت نمودار، صد و شصت و دو تصویر و هفت فصل و دو ضمیمه با این عنوان ها است: از کمونیسم تا ناسیونالیسم ارمنی: «استقلال سیاسی ارمنستان»، «نهاد سازی و شکل گیری ساختار سیاسی جدید»، «تحولات قراباغ»، «بحران و بی ثباتی سیاسی»، «دوران تثبیت و ثبات سیاسی»، «بازگشت بحران و بی ثباتی»، «بازگشت ثبات نسبی سیاسی»، «جمع بندی و نتیجه گیری ارزیابی شاخص های توسعه سیاسی در ارمنستان»، «ضمیمه یک: متن پروتکل عادی سازی مناسبات ترکیه و ارمنستان» و «ضمیمه دو: آلبوم تصاویر، با تحولات سیاسی ارمنستان (2013-1988 م)».
عنوان های فصلهای کتاب «جریان های سیاسی جمهوری ارمنستان» (مبانی فکری، دیدگاه ها و رویکردها)» عبارتند از: «احزاب و جریان های سیاسی ارمنستان»، «احزاب محافظه (کار جریان راست)»، «احزاب سوسیالیست (جریان چپ)»، «احزاب لیبرال»، «دیاسپورای ارمنی» (شامل مقدمه ای درباره ترمینولوژی دیاسپورا)»، «سیر تحول تاریخی و اهداف دیاسپورای ارمنی» «روابط دیاسپورای ارمنی با دولت ارمنستان» و «جمع بندی و نتیجه گیری-ارزیابی جریان های سیاسی ارمنستان»، بخش ضمیمه شامل 67 تصویر، منابع و ماخذ و فهرست اعلام می باشد.
مولف از مساعدت های «موسسه تحقیق و ترجمه هور« در ارتباط با منابع و ماخذ در مقدمه کتاب تشکر نموده است.
اول کتاب «جریان های سیاسی جمهوری ارمنستان» (320 ص. مصور) در هزار نسخه منتشر و قیمت آن بیست هزار تومان و کتاب «تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان» (416 ص. مصور) نیز در هزار نسخه منتشر شده و با قیمت بیست و پنج هزار تومان در اختیار مطالعه کنندگان قرار دارد.
مرکز فروش کتب مذکور، نشر آشیان در خیابان انقلاب، خیابان اردیبهشت، خیابان شهدای ژاندارمری، بن بست مرکزی، پلاک 1 می باشد.
آرا آوانسیان