(iravunk.com) «Պայքար», «հաղթանակ», «հատուցում», «ճանաչում». հենց այս վանկարկումների ներքո էլ Հայոց ցեղասպանության 102-րդ տարելիցի նախօրեին երեկոյան տեղի ունեցավ թվով 18-րդ ջահերով երթը, որն այլեւս համահայկական նշանակություն ունի: Երթի մասնակիցների թվում էր նաեւ ՀՅԴ Բյուրոյի Հայ դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու ԿԻՐՈ ՄԱՆՈՅԱՆԸ, ում հետ էլ առիթ ունեցավ զրուցելու «Իրավունքը»:
«102-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑՆ ԷԼ ԲԱՎԱԿԱՆ ՄԵԾ ԱՐՁԱԳԱՆՔՈՎ ՍԿՍՎԵՑ»
–Պարոն Մանոյան, ողջ հայությունը մեծ հույսեր էր կապում Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի հետ, որքանո՞վ դրանք արդարացվեցին եւ ի՞նչ սպասել 102-րդից:
– Կարծում եմ՝ 100-րդ տարելիցը, իսկապես, աննախադեպ էր իր արձագանքով եւ աշխարհում տեղի ունեցած իրադարձություններով՝ ճանաչում, Թուրքիայի հակազդեցություն եւ այդ հակազդեցության դեմ այլ պետությունների հակազդեցություն… Իսկ 102-րդ տարելիցը եւս բավական մեծ արձագանքով սկսվեց, որի գագաթնակետը կարելի է համարել «Խոստում» ֆիլմի մեծ արձագանքը: Այս ամենը տեղի է ունենում ինչ-որ հենքի վրա, եւ այդ հենքը տասնամյակներ շարունակ եւ հատկապես 100-րդ տարելիցի առիթով ստեղծված մթնոլորտն է: Ի վերջո, այլեւս չկա աշխարհում այն մոտեցումը, թե Հայոց ցեղասպանությունը հայերի ասածն է, այլ այն որպես փաստ՝ արձանագրում են բոլորը:
– Կարելի է ասել, հարյուր տարի սպասել ենք, որ ԱՄՆ նախագահի շուրթերից հնչի «ցեղասպանություն» բառը: Այս առումով՝ ի՞նչ սպասումներ ունեիք Դոնալդ Թրամփից:
– Նախ` չէի ասի, թե հարյուր տարի սպասել ենք, որովհետեւ չմոռանանք, որ ԱՄՆ նախագահ Ռեյգանը ասել է «ցեղասպանություն» բառը: Իսկ նրանից հետո ուրիշ նախագահ չի ասել: Ինչ կասեր կամ չէր ասի Թրամփը, իսկապես, դժվար էր ենթադրել, որովհետեւ ընդհանրապես իր կեցվածքն այնքան անորոշ է, որ հիմք չկար ասելու, թե չի ասի կամ կասի:
«ՀԱՏՈՒՑՄԱՆ ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ԱՐԴԵՆ ԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԵՎ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՈՐՈՇ ՔԱՅԼԵՐ»
–Շատ խոսվեց այն մասին, որ Հայոց ցեղասպանության պահանջատիրության հարցը պետք է իրավական հարթությունում բարձրաձայնվի: Ի՞նչ փուլում է այս գործընթացը:
– Հատուցման մասին, երբ մարդիկ խոսում են, կարծում են, որ միայն իրավական հարթության վրա խնդիրը պետք է դիտարկել: Բայց այդպես չէ, արդեն կա հատուցման հետ կապված քաղաքական եւ իրավական որոշ քայլեր: Վերջիվերջո, հատուցումն ինքնին միայն իրավական չէ, եւ սա մեր ժողովուրդը պետք է ճիշտ ընկալի, որովհետեւ միջազգային իրավունքը թերի է, ոչ միայն մեր հարցով, այլ ընդհանրապես: Այն տակավին մշակվող կարգ է եւ այդ համակարգի մեջ ամեն հանցանք չէ, որ իր արդար պատասխանն ունի: Այդուհանդերձ, բնականաբար, հատուցման խնդիրներով կարելի է դատական հայցեր հարուցել, սակայն, կարեւորը`ընդհանուր մոտեցում ունենալն է, թե ինչ ենք պահանջում եւ ով ինչ հարց է հետապնդելու: Հարցեր կան, որ կարող է միայն հասարակությունը բարձրացնել, հարցեր էլ կան, որ միայն պետությունը կարող է բարձրացնել: Դրա համար էլ արդեն որոշ աշխատանքներ կան կատարված, որոնք անհրաժեշտ են արդյունավորել:
– 102 տարի է անցել, չե՞ք կարծում, որ արդեն իսկ բավական հապաղել ենք:
– Մարդիկ հաճախ են հարցնում, թե ինչու եք 100 տարի սպասել, բայց հարցն այն չէ, որ 100 տարի սպասել ենք, այլ այն, որ հարվածը այդքան ժամանակ է պահանջել, որպեսզի մենք ոտքի կանգնենք: Ավելին՝ կարծում եմ, որ եթե ուրիշը լիներ, ընդհանրապես ոտքի չէր կանգնի: Մինչդեռ մենք ոտքի ենք կանգնել եւ, ի վերջո, ունենք անկախ պետություն եւ այս բոլորն է, որ նոր հնարավորություններ են տալիս, որպեսզի մենք հատուցման հարցը բարձրացնենք:
«ԹՈՂ ԹՈՒՐՔԵՐՆ ՈՒ ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻՆԵՐԸ ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՆԵՐՔԻՆ ՎԻՃԱԿՈՎ ՄՏԱՀՈԳՎԵՆ»
–Մեր օրերում էլ է առաջադեմ հասարակության աչքի առաջ ցեղասպանություն տեղի ունենում: Կարելի՞ է ասել, որ ոչինչ աշխարհում այսքան տարի անց չի փոխվել:
– Այդպես չէ, որովհետեւ եթե ոչինչ չփոխվեր, արդեն ոչ ոք էլ չէր մտահոգվի, որ եզդիների նկատմամբ Իրաքում ոճիրներ իրականացվեցին: Բնականաբար, միշտ էլ մարդկության մեջ կա չար տարրը, որը փորձում է իր մոտեցումները շարունակել: Բայց աշխարհի մեծ մասն այսօր արդեն այդ չար տարրի դեմ է եւ, կարելի է ասել, որ այդ անցումային շրջանն է այսօր: Մենք փորձում ենք շեշտել, որ այդ անցումը պետք է այնպես արվի, որ աշխարհը հնարավորինս պաշտպանի բոլորին, ովքեր իրենք իրենց պաշտպանելու հնարավորություն չեն ունեցել:
– Ի դեպ, ադրբեջանական լրատվամիջոցները մեծ աղմուկ էին բարձրացրել, որ Մարսելում հայ վրիժառու, դաշնակ Սողոմոն Թեհլերյանի անունով պուրակ է բացվել: Մասնավորապես՝ վերջիններս Թեհլերյանին ահաբեկիչ էին անվանել եւ մտահոգվել, որ նույն այդ դաշնակներն այսօր էլ ՀՀ Ազգային ժողովում խմբակցություն ունեն: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
– Գերմանական դատարանը արդարացրեց Սողոմոն Թեհլերյանին եւ ահաբեկիչ չհամարեց: Ուստի՝ շատ ճիշտ է, որ Սողոմոն Թեհլերյանի անվան պուրակ է բացվել Մարսելում: Ինչու այնտեղ, միանգամից ասեմ՝ Մարսելն այն քաղաքներից է, որն ընդունել է Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների մի մասին, դրա համար էլ եթե այնտեղ կար այդ ցանկությունը, շատ նորմալ եւ բնական երեւույթ եմ համարում: Իսկ այն, որ Թեհլերյանին պատկանած կուսակցությունն այսօր Ազգային ժողովում է, թող թուրքերին եւ ադրբեջանցիներին շատ չմտահոգի, որովհետեւ մենք էլ շատ չենք խառնվում իրենց ներքին հարցերին: Թող թուրքերն ու ադրբեջանցիները իրենց երկրների ներքին վիճակով մտահոգվեն, որ երկու երկրներն էլ իրապես գնում են առավել ավտորիտար, նույնիսկ բռնապետական կարգերի:
ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ